Mỗi dịp Tết xuân về, trên bàn thờ gia tiên của mỗi gia đình Việt không thể thiếu mâm ngũ quả ngày Tết bày biện cúng tổ tiên. Bày mâm ngũ quả ngày Tết trước là thờ cúng tổ tiên, sau là ước mong năm mới an lành, thịnh vượng và an khang hơn năm trước.
Ngoài ra, các loại quả trong mâm ngũ quả bày trên bàn thờ đều mang một ý nghĩa riêng, do vậy các gia đình cần phải nắm rõ để gửi gắm ước nguyện, cầu mong của mình trong năm mới thêm cát tường và viên mãn.
Vậy để hiểu rõ hơn về ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết cổ truyền, cùng các cách xếp mâm ngũ quả đẹp nhất ngày Tết theo 3 miền Bắc - Trung - Nam cho mình. Hãy cùng tham khảo nội dung bài viết dưới đây bạn nhé, đảm bảo bạn sẽ có được cách bày mâm ngũ quả ngày tết năm 2021 đẹp nhất:
Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết Nguyên đán
Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết là gì? Mâm ngũ quả có nguồn gốc từ đạo Phật và chúng được nhắc đến trong Vu-lan-bồn (Ullambana Sutra) với hình ảnh "trái cây năm màu". Theo quan niệm nhà Phật 5 màu quả tượng trưng cho "ngũ thiện căn" bao gồm: huệ căn (sáng suốt), định căn (tâm không loạn), niệm căn (ghi nhớ), tấn căn (ý chí kiên trì) và tín căn (lòng tin).
 |
| Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết Nguyên đán |
Theo quan niệm của người Việt nói riêng và văn hóa phương Đông nói chung thì mâm ngũ quả ngày Tết thể hiện 5 yếu tố ngũ hành Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ, đây được cho là 5 yếu tố đã cấu thành nên vũ trụ. Ngoài ra, theo Phong thủy Việt Nam số 5 còn tượng trưng cho sự sống và đủ đầy bởi vậy chưng mâm ngũ quả ngày Tết người Việt chúng ta thường chỉ gồm 5 loại trái cây.
Việc trang trí mâm ngũ quả ngày Tết mang ý nghĩa bày tỏ lòng thành kính với các bậc tổ tiên, thể hiện được đạo lý uống nước nhớ nguồn và tượng trưng cho thành quả lao động cả năm của con cháu dâng lên các bậc bề trên.
Tùy theo đặc điểm tự nhiên, quan niệm văn hóa, phong tục tập quán và đặc trưng sản vật của từng vùng miền mà có cách chưng trái cây ngày Tết riêng cũng như cách lựa chọn các loại quả đặc trưng mang ý nghĩa riêng.
Hình ảnh mâm ngũ quả ngày Tết đẹp đều mang chung chung một ý nghĩa vô cùng sâu sắc là thể hiện lòng hiếu thảo và mong ước những điều tốt lành cho một năm mới sắp tới.
Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết theo ba miền
Mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc
Cách trang trí mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Bắc luôn tuân theo thuyết Ngũ hành trong văn hóa phương Đông, tức vạn vật dung hòa cùng trời đất. Chính vì vậy, mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc luôn phối theo 5 màu Kim màu trắng - Mộc màu xanh - Thủy màu đen - Hỏa màu đỏ - Thổ màu vàng.
 |
| Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc |
Cách bày mâm ngũ quả đẹp miền Bắc thường sắp xếp xen kẽ từng loại quả với nhau để vừa đẹp mắt vừa hợp phong thủy ngày Tết. Đồng thời, phải sắm đủ lễ, đủ loại hoa quả thuận theo ý nghĩa để bày cúng chứ không được chọn bừa.
Vậy mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc gồm những gì? Mâm ngũ quả ngày Tết của miền Bắc thường có 5 loại trái cây tượng trưng cho Phú, Quý, Thọ, Khang, Ninh đó là: Chuối, bưởi, đào, hồng, quýt.
Hiện nay hoa quả, trái cây rất đa dạng vì vậy cách bày hoa quả trên bàn thờ ngày Tết của miền Bắc cũng được phong phú hơn. Có thể chọn nhiều loại quả hơn là bát, cửu, thập quả, thêm hồng xiêm, táo xanh,...sao cho hợp lý. Dù cách bày biện nhiều loại quả những đó vẫn được coi là “mâm ngũ quả”.
1. Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc
Ý nghĩa của từng loại trái cây tượng trưng trong mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc có thể hiểu như sau:
- Nải chuối xanh: Tượng trưng cho bàn tay ngửa lên thể hiện sự che chở, bao bọc tất cả mọi vật. Đây còn là biểu tượng của hành Mộc tức mùa xuân tươi tắn và căng tràn sức sống giúp mang tới sự sung túc, bình an, đùm bọc và gắn kết cho gia chủ.
- Quả phật thủ: Hình dáng quả phật thủ giống như bàn tay của Phật tượng trưng cho sự che chở và bảo vệ. Ngoài ra còn mang biểu tượng của chữ Lộc tức mong ước các bậc trên ban phước tài phước lộc, bình an, may mắn, xua tan đi những điềm xui xẻo cho các con cháu trong gia đình.
- Quả bưởi, quả cam: Biểu tượng cho sự viên mãn và phúc lộc.
- Quả quýt, quả quất: Loại quả tượng trưng cho sự trọn vẹn, khi góp mặt bày mâm ngũ quả đẹp sẽ hứa hẹn một năm mới sung túc, đa lộc, tốt lành, dồi dào sức khỏe và ăn nên làm ra.
- Quả đào, hồng: Màu sắc hồng đỏ đại diện cho sự thành đạt và may mắn.
- Quả táo: Ý nghĩa phú quý.
- Quả lựu: Biểu trưng con đàn cháu đống.
2. Cách bày mâm ngũ quả miền Bắc trong ngày Tết
Nải chuối màu xanh phải luôn được bày ở dưới cùng giống như bàn tay nâng đỡ toàn bộ các loại quả khác thể hiện sự che chở. Chính giữa là quả bưởi hoặc quả phật thủ vàng, còn lại các loại quả khác bày xung quanh những chỗ còn trống xen kẽ bên cạnh tạo thành dáng chóp hài hòa về bố cục cho tới màu sắc.
 |
| Cách bày mâm ngũ quả miền Bắc trong ngày Tết đẹp nhất bạn nên biết |
Sau đây là các mẫu mâm ngũ quả đẹp nhất của người miền Bắc bạn có thể tham khảo, vừa đảm bảo sự sung túc và đủ đầy, vừa đảm bảo yếu tố phong thủy ngày Tết.
Mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung
Khúc ruột miền Trung nghèo khó, khí hậu khắc nghiệt, đất đai cằn cỗi và rất ít hoa quả vì vậy mâm ngũ quả ngày Tết của miền Trung cũng không quá cầu kỳ và câu nệ hình thức. Do đó người dân miền Trung có gì cúng nấy, thành tâm dâng kính tổ tiên nên mỗi gia đình lại thấy một cách chưng mâm ngũ quả đẹp khác nhau, quả gì cũng được, miễn là tươi ngon.
Mâm ngũ quả gồm những gì và những loại quả nào? Các loại quả thường thấy trên mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Trung là: Thanh long, quýt, cam, sung, dứa, mãng cầu, dưa hấu, chuối, lê, lựu, nho, mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài....
Mâm ngũ quả miền Trung chịu sự giao thoa văn hóa 2 miền Bắc - Nam nhưng cách bày mâm ngũ quả theo phong thủy đơn giản này vẫn đảm bảo được sự đầy đủ ngũ hành tức Phú – Quý – Thọ - Khang – Ninh (tức giàu có - sang trọng - sống lâu - mạnh khỏe - an toàn).
Mỗi một loại quả được bày biện trên mâm hoa quả ngày Tết để cúng tổ tiên đều mang ý nghĩa riêng như sau:
- Lê hay được gọi là mật phụ: Quả này mang vị ngọt thanh với ngụ ý của sự suôn sẻ, làm việc gì cũng được trơn tru và thuận buồm.
- Lựu: Đây là loại quả nhiều hạt, vì vậy tượng trưng cho con đàn cháu đống
- Đào: Tượng trưng cho sự thăng tiến và bền vững.
- Thanh long: Ý nói rồng mây hội tụ tức biểu tượng cho sự phát tài phát lộc.
- Dưa hấu: Hình dáng căng tròn và tròn đầy, khi bầy mâm ngũ quả ngày Tết sẽ hứa hẹn sự ngọt ngào và may mắn.
- Dừa: Tượng trưng cho sự đủ đầy, không thiếu.
- Sung: Là loại cây gắn liền với biểu tượng sung mãn về sức khỏe lẫn tiền tài.
- Đu đủ: Luôn mang đến sự đầy đủ thịnh vượng cho gia chủ.
- Xoài: Bày mâm ngũ quả Tết đẹp điểm thêm xoài để cầu mong cho tiêu xài không thiếu thốn của năm.
Ngay sau đây sẽ là một số cách sắp xếp mâm ngũ quả ngày Tết và cách bày hoa quả thắp hương đẹp bạn có thể tham khảo để bày trí được mâm trái cây ngày Tết cho gia đình thêm ấm áp, hạnh phúc hơn và thể hiện được tấm lòng thành kính hướng đến tổ tiên.
 |
| Mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung đơn giản nhưng thể hiện được sự thành kính |
 |
| Người dân miền Trung có gì cúng nấy, thành tâm dâng kính tổ tiên |
Mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam
Người dân Nam bộ rất cầu kỳ từ việc chuẩn bị những mâm cỗ cho tới cách trưng bày mâm ngũ quả ngày Tết. Chính vì vậy, khâu lựa chọn những loại hoa quả ngày Tết xuất hiện trong mâm ngũ quả cúng gia tiên cực kỳ quan trọng. Nhưng mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Nam vẫn thể hiện được sự dân dã, bình dị và vô cùng hóm hỉnh.
Do đó người miền Nam với phong tục chưng mâm ngũ quả ngày Tết với mong muốn "Cầu sung vừa đủ xài" ước mong năm mới đầy đủ và sung túc.
Vậy mâm ngũ quả ngày Tết gồm những gì và cần có những quả trái cây gì? Mâm ngũ quả ngày Tết ta của người miền Nam theo phong tục từ xưa tới nay đều gồm 5 loại quả là: Mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài.
Ngoài ra, có thể thêm quả dứa (quả thơm) thể hiện sự vững vàng và mong muốn con cháu đầy nhà. Điều đặc biệt trong mâm ngũ quả chưng Tết ở miền Nam không thể thiếu cặp dưa hấu ruột đỏ vỏ xanh để cầu may mắn.
Đối với cách bày mâm ngũ quả ngày Tết đẹp cực đơn giản bằng cách chọn những trái lớn như quả mãng cầu, đu đủ, dừa đặt lên mâm trước để lấy thế. Sau đó bạn bày những quả nhỏ lên trên sao cho chúng được sắp xếp hợp lý để có được một mâm ngũ quả thờ Tết có hình thù giống như một ngọn tháp là được.
Riêng cặp dưa hấu hãy đặt chúng ở hai bên mâm sau khi đã hoàn thành mâm quả cúng ngày Tết.
 |
| Mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam được bày trí bình dị nhưng vẫn thể hiện được sự vững vàng |
Những kiêng kỵ bày mâm ngũ quả
Cùng xem những sai lầm khi bày mâm ngũ quả dưới đây nên tránh:
- Người miền Nam cấm kỵ việc cúng một số hoa quả như chuối, lê, táo, cam và quýt bởi theo phong tục miền Nam loại quả này mang ý nghĩa không tốt như việc làm ăn không thuận buồm, dễ thất bại, đổ bể.
- Không nên chọn quả chín để bày mâm ngũ quả: Quả chín dù rất thơm và đẹp nhưng chúng lại không giữ được lâu. Trong thời gian chơi Tết chúng sẽ bị thối giữa từ những ngày đầu năm không tốt, vừa gây mùi khó chịu, mất mỹ quan vừa thể hiện một năm mới không được suôn sẻ. Chính vì vậy, hãy lựa chọn những loại quả xanh không dập nát để bày biện mâm ngũ quả ngày Tết.
- Không nên rửa sạch hoặc để hoa quả dính nước khi bày mâm ngũ quả: Người miền Bắc đặc biệt rất cẩn trọng điều này bởi việc rửa sạch hoa quả sẽ khiến phản tác dụng, khiến hoa quả nhanh hỏng.
- Khi bày biện mâm ngũ quả cúng Tết nguyên đán cần phải có đầy đủ loại quả và đủ ý nghĩa về ngũ hành phong thủy.
- Mâm ngũ quả ngày Tết cần có trước đêm 30 Tết tức từ ngày 28 hoặc 29, không nên bày quá sớm hay để vào tủ lạnh hay vứt lăn lóc góc bếp rồi đến tối 30 mới mang ra đặt lên bàn thờ
- Tuyệt đối không được bày hoa quả giải trên bàn thờ tổ tiên bởi điều đó không thể hiện được sự chân thành và thành kính của con cháu.
- Không được đặt thêm hoa hoặc thực phẩm gì lên mâm ngũ quả.
Mâm ngũ quả ngày Tết nguyên đán là nét văn hóa đặc trưng của người Việt chúng ta, dù có khác nhau giữa các vùng miền nhưng đều thể hiện một lòng thờ kính hướng về tổ tiên, cội nguồn và ước mong một năm mới bình an, hạnh phúc và đủ đầy.
Trên đây là những thông tin hữu ích về ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết cùng cách hướng dẫn bày biện, làm một mâm ngũ quả ngày Tết truyền thống theo 3 miền Bắc - Trung - Nam bạn có thể tham khảo. Hãy bày mâm ngũ quả tế nhà mình một cách trọn vẹn nhất.
T.Mai (TH)/SHTT
