Đó là những tính toán chi tiết, cân đối của các chuyên gia tài chính thuộc Hiệp hội Phân bón Việt Nam xung quanh câu chuyện phân bón thuế suất 5%.
Tác động tích cực
Bộ Tài Chính và Bộ Tư pháp đang gấp rút hoàn thiện các bước thẩm định theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình về sửa thuế giá trị giá tăng phân bón để Chính phủ kịp trình Quốc hội thông qua Nghị quyết chuyển phân bón từ diện không chịu thuế GTGT sang mặt hàng chịu thuế 5% như trước khi Luật số 71 được ban hành và có hiệu lực từ năm 2015.
Trái với lo lắng, mức thuế giá trị giá tăng phân bón là 5% sẽ không làm tăng giá sản phẩm
Việc Bộ Tài Chính kiến nghị Chính phủ mức thuế giá trị giá tăng phân bón là 5% vẫn còn một vài ý kiến băn khoăn lo ngại sẽ làm tăng giá phân bón tới tay người nông dân. Tuy nhiên, theo tính toán phân tích chi tiết của các chuyên gia tài chính thuộc Hiệp hội Phân bón Việt Nam, giá phân bón tới tay nông dân không những không bị ảnh hưởng tiêu cực gì mà còn có những tác động tích cực và toàn diện trên nhiều khía cạnh.
Theo phân tích của các chuyên gia tài chính, việc thay đổi thuế GTGT từ không chịu thuế sang mức thuế 5% chủ yếu là câu chuyện liên quan tới hạch toán chi phí và giá thành sản phẩm.
Nếu áp dụng chính sách không chịu thuế GTGT, toàn bộ thuế GTGT đầu vào của ngành sản xuất kinh doanh phân bón như: Điện, khí, than, quặng, nguyên liệu, máy móc, vận tải, trang thiết bị… đều phải được hạch toán vào giá thành và giá bán nên nông dân vẫn là đối tượng cuối cùng phải chịu chi phí này. Lượng chi phí tăng thêm này tùy theo doanh nghiệp vì còn phụ thuộc vào loại phân bón, khấu hao, tiêu hao nhiên liệu, mức độ tự động hóa, thuế VAT đầu vào là 0% hay 5% hay 10%...
Với 1 số doanh nghiệp lớn có Nhà máy được khấu hao hết hiện nay, nguyên liệu chính chiếm khoảng 60 – 70% giá thành sản xuất và thời gian qua, khi không chịu thuế VAT thì doanh nghiệp phải hạch toán vào chi phí làm cho giá thành sản phẩm tăng từ 5% - 8%.
Tuy nhiên, khi đầu ra có thuế 5%, các doanh nghiệp sản xuất phân bón sẽ được khấu trừ hoặc hoàn một số loại thuế của chi phí đầu vào, nên giá thành sản xuất sẽ giảm xuống, thời gian và khấu hao tài sản cũng giảm đi, khi đó giá thành phân bón giảm nên giá bán cũng sẽ có cơ hội để giảm tỷ thuận theo.
Bên cạnh đó, việc áp 5% thuế là phù hợp với thông lệ quốc tế và quy định của Luật thuế GTGT. Theo đó, Luật thuế GTGT đang có 3 mức thuế suất là 0%, 5% và 10%. Mức thuế 0% áp dụng với hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu theo thông lệ quốc tế. Mức thuế suất 5% áp dụng đối với hàng hóa, dịch vụ thiết yếu cho đời sống và hàng hóa, dịch vụ là đầu vào sử dụng cho sản xuất nông nghiệp. Mức thuế suất 10% áp dụng đối với các hàng hóa, dịch vụ thông thường khác. Đa số tại các quốc gia trên thế giới, phân bón đều thuộc diện chịu thuế VAT, cá biệt có khu vực thuế suất GTGT cho phân bón lên đến 20%.
3 “kịch bản” về thuế phân bón
Theo phân tích, tính toán của các chuyên gia tài chính, có 3 trường hợp, kịch bản cụ thể cho câu chuyện thuế GTGT phân bón này.
Nhiều kịch bản được các chuyên gia kinh tế đưa ra nếu như áp thuế GTGT phân bón 5%
Trường hợp 1: Giá bán sản phẩm không tăng, trước áp thuế, toàn bộ thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ sẽ là chi phí của doanh nghiệp. Sau khi áp thuế, theo lý thuyết toàn bộ thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ sẽ không hạch toán vào chi phí nữa nên doanh nghiệp sẽ giảm chi phí phần này. Tuy nhiên đồng thời doanh nghiệp cũng phải giảm doanh thu do giá bán sản phẩm không đổi tương ứng thuế GTGT đầu ra 5%. Qua đó, lợi nhuận trước thuế của doanh nghiệp có thể tăng nhưng không đáng kể. Doanh nghiệp sẽ được khấu trừ toàn bộ thuế GTGT đầu vào của dự án đầu tư mới đối với sản phẩm là phân bón mà không phải ghi tăng giá trị tài sản như hiện nay. Đây là điểm rất tốt để khuyến khích đầu tư, đặc biệt phân bón công nghệ mới, cần suất đầu tư cao.
Theo trường hợp 1, ước tính toàn bộ các doanh nghiệp phân bón sẽ bị giảm tổng doanh thu hơn 3.000 tỷ đồng nhưng do được giảm chi phí (thuế GTGT đầu vào) nên lợi nhuận trước thuế không thay đổi nhiều.
Trường hợp 2: Giá bán sản phẩm giảm do doanh nghiệp được giảm chi phí, giảm suất đầu tư nên giá thành giảm, có thể giảm giá bán. Đây là trường hợp mà người dân được lợi nhất vì giá bán giảm nhưng phần giá bán giảm sẽ không được nhiều do mức giảm giá của doanh nghiệp chỉ tương ứng với mức nhất định nếu không sẽ làm lợi nhuận giảm sâu.
Trường hợp 3: Giá bán sản phẩm tăng tương ứng với phần tăng của thuế GTGT. Tuy nhiên, giá bán là do thị trường quyết định, hiện trên thị trường phân bón rất cạnh tranh, Việt Nam cũng gia nhập đầy đủ các hiệp ước quốc tế trong đó có phân bón, thuế suất nhập khẩu phân bón hầu hết bằng 0%, giá phân bón nhập khẩu rẻ... do vậy, việc tăng thêm giá phân bón là khó xảy ra, hoặc nếu có, sẽ rất ngắn hạn.
Theo các chuyên gia, tác dụng lớn nhất của việc sửa thuế này là trả lại sự công bằng cho phân bón trong nước với phân bón nhập khẩu, tăng sức cạnh tranh của phân bón “made in Vietnam”, khuyến khích người Việt Nam dùng hàng Việt Nam. Hiện nay (khi chưa sửa Luật) thì phân bón nhập khẩu có lợi hơn do nguyên liệu rẻ, thuế nhập khẩu gần như không có nên giá bán luôn thấp hơn phân bón trong nước làm sản xuất nội địa đình đốn, không phát triển.
Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, lượng phân bón nhập khẩu các loại năm 2014 (thời điểm trước khi Luật 71/2014/QH13 được áp dụng) chỉ là 3,7 triệu tấn, đến năm 2017 con số này đã là hơn 5,6 triệu tấn, tăng gần 2 triệu tấn, riêng đạm urê tăng gần 2,5 lần. Đồng thời, không khuyến khích DN đầu tư đổi mới công nghệ, trang thiết bị vì toàn bộ thuế GTGT cho khoản đầu tư cũng không được hoàn/khấu trừ.
THU QUỲNH
