Dự án Thủy điện Bắc Giang: Không đủ điều kiện vay vốn, Agribank Lạng Sơn vẫn giải ngân rồi mắc kẹt hơn 200 tỷ

Đến nay, dự án này vẫn nằm “đắp chiếu”, trong khi đó ngân hàng phải "gánh" khoản nợ lên tới hơn 200 tỷ đồng, phải rao bán nợ xấu.

Dự án hơn 300 tỷ thi công dang dở, “đắp chiếu” chậm tiến độ hơn 11 năm

Dự án Thủy điện Bắc Giang tại xã Quý Hòa, huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn do Công ty cổ phần Năng lượng Someco1 (Công ty Someco1) làm chủ đầu tư. Đây là công trình cấp 3, mục tiêu đầu tư xây dựng dự án nhằm cung cấp điện lên điện lưới quốc gia với công suất lắp máy là 1m=14MW, công suất đảm bảo Nđb=2,28MW và sản xuất lượng điện trung bình năm Eo=59,23trKWh.

Tháng 12/2007, Công ty Someco1 bắt đầu tiến hành thi công dự án Thủy điện Bắc Giang trên sông Bắc Giang thuộc địa bàn xã Quý Hòa, huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn. Dự án có công suất lắp máy là 14MW, với tổng mức đầu tư dự án là 321 tỷ đồng. Dự kiến đến quý IV/2010 đưa dự án vào vận hành phát điện.

Sau lễ khởi công, Công ty Someco1 đã huy động nhân lực thi công rầm rộ nhưng được một thời gian do không đủ năng lực tài chính nên tiến độ dự án rơi vào tình trạng “ì ạch, dậm chân tại chỗ” rồi đến tháng 7/2011 thì dừng hẳn.

Để cứu dự án, UBND tỉnh Lạng Sơn đã đồng ý gia hạn tiến độ để Công ty Someco1 tìm đối tác tiếp tục thực hiện. Tháng 5/2018, Chủ đầu tư đã tái thi công dự án. Tuy nhiên, sau khi thi công được thêm khoảng 5% khối lượng công việc, chủ đầu tư tiếp tục gặp khó khăn về tài chính nên đến khoảng tháng 3/2019, dự án này lại tiếp tục bị dừng thi công “nằm im bất động” từ đó đến nay.

Sau hơn 14 năm từ thời điểm dự án khởi công xây dựng và đến nay đã chậm tiến độ 11 năm, hiện tại dự án Thủy điện Bắc Giang chỉ hình thành các hạng mục đường vận hành, cống dẫn dòng, đường dây điện. Các hạng mục đập bờ phải, đập bờ trái, đập tràn xây dựng dở dang có dấu hiệu xuống cấp, bê tông đã bị hư hỏng, sắt thép hoen gỉ...

Dự án “đắp chiếu” không chỉ gây ra sự lãng phí lớn, mà còn gây hệ lụy không nhỏ đến người dân địa phương. Theo thống kê sơ bộ của ngành chức năng có khoảng 483 hộ dân bị ảnh hưởng bởi dự án xây dang dở đã ngăn một phần dòng chảy của sông Bắc Giang nên vào mùa mưa lũ nhiều diện tích ruộng lúa, hoa màu của người dân địa phương bị ngập úng, thất thu. Bên cạnh đó, khi các cơ quan chức năng tiến hành kiểm điểm tài sản các hộ dân bị thiệt hại bởi dự án thì chủ đầu tư không phối hợp nên người dân không được bồi thường đầy đủ khiến nhiều gia đình bức xúc.

Mới đây, khi tiến hành kiểm tra dự án Thủy điện Bắc Giang, ông Hồ Tiến Thiệu - Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn đã kết luận, tiến độ thực hiện dự án là quá chậm, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế xã hội, môi trường đầu tư của tỉnh và ảnh hưởng đến đời sống nhân dân, gây lãng phí nguồn lực xã hội.

“Nguyên nhân do nhà đầu tư không thể hiện quyết tâm đầu tư, thiếu trách nhiệm trong việc phối hợp với các sở, ngành chức năng và UBND huyện Bình Gia trong triển khai dự án nhất là công tác giải phóng mặt bằng. Đối chiếu với các quy định của pháp luật hiện hành, thì dự án thủy điện Bắc Giang có vi phạm pháp luật” ông Hồ Tiến Thiệu chỉ rõ.

Kết luận thanh tra số 07/KL-LAS.TTGSNH của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Chi nhánh tỉnh Lạng Sơn cũng nêu rõ: "Đến thời điểm thanh tra, dự án Nhà máy Thuỷ điện Bắc Giang vẫn đang tạm ngừng thi công, không đúng tiến độ triển khai đưa nhà máy vào vận hành theo kế hoạch, điều đó khẳng định phương án và kế hoạch trả nợ ngân hàng của dự án Nhà máy Thuỷ điện Bắc Giang là khó thực hiện, Ngân hàng khó khăn trong việc thu hồi vốn đối với dự án này, khi thời hạn ân hạn đã hết mà nhà máy thì chưa thể vận hành phát điện".

Không đủ điều kiện vay vốn, Agribank Lạng Sơn vẫn giải ngân, rồi... mắc kẹt

Theo tìm hiểu của Tài chính Doanh nghiệp, Ngân hàng Agribank Chi nhánh Lạng Sơn là đơn vị cho Công ty Someco1 vay vốn thực hiện dự án. Tháng 1/2009, Tổng giám đốc Ngân hàng Agribank Việt Nam có văn bản số 65/NHNo-TDDN về việc chấp thuận cho Công ty Someco1 vay hơn 202 tỷ 992 triệu đồng.

Văn bản số 65/NHNo-TDDN nêu rõ các điều kiện trước khi ký hợp đồng tín dụng là: Chủ đầu tư phải tham gia đủ vốn tự có vào dự án tối thiểu 30% tổng mức đầu tư, tương đương 94 tỷ đồng. Đồng thời phải sử dụng tối thiểu 50% vốn tự có, tương ứng 47 tỷ đồng để thực hiện dự án.

Tuy nhiên, vào cuộc thanh tra, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Chi nhánh Lạng Sơn đã phát hiện hàng loạt sai phạm trong việc Agribank Lạng Sơn cấp tín dụng cho Công ty Someco1.

Cụ thể, Kết luận thanh tra số 07/KL-LAS.TTGSNH của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Chi nhánh tỉnh Lạng Sơn về việc Thanh tra đột xuất đối với Agribank Lạng Sơn thể hiện, theo kết quả kiểm tra vốn chủ sở hữu của Công ty Someco1 tại thời điểm ký kết hợp đồng tín dụng ngày 21/01/2009 là 7 tỷ 086 triệu đồng. Như vậy, mức vốn tự có tham gia để xây dựng Thủy điện Bắc Giang của Công ty không đáp ứng đủ điều kiện để vay vốn ngân hàng nhưng Agribank Lạng Sơn vẫn thực hiện việc giải ngân cho Công ty Someco1.

Hơn nữa, tháng 7/2009, Agribank Lạng Sơn tiếp tục giải ngân số tiền 20 tỷ đồng cho Công ty Someco1 để tạm ứng thi công công trình là trái với nội dung văn bản 65/NHNo-TDDN ngày 7/1/2009 "giải ngân: theo tiến độ thực hiện dự án trên cơ sở khối lượng nghiệm thu hợp lệ, hợp pháp và theo tỷ lệ vốn tự có tham gia vào các dự án đã được xác định", cũng như các thỏa thuận đã ký trong Hợp đồng tín dụng vi phạm quy định “điều kiện vay vốn” của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước.

Theo Ngân hàng Nhà nước, tại Kết luận thanh tra số 624/KLTT-LAS.3 ngày 17/12/2009 đối với Agribank Lạng Sơn, Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh Lạng Sơn đã nêu các tồn tại, sai phạm nêu trên của Agribank Lạng Sơn đối với khoản vay này và kết luận có yêu cầu Agribank Lạng Sơn thực hiện đúng các điều kiện vay vốn, giải ngân. Tuy nhiên, sau khi kết luận thanh tra được ban hành, Agribank Lạng Sơn vẫn không thực hiện theo kết luận thanh tra, cố tình tiếp tục giải ngân trái quy định đối với khoản vay của Công ty Someco1, không tiến hành chỉnh sửa, khắc phục các hành vi sai phạm.

Kết luận Thanh tra cũng chỉ rõ, Agribank Lạng Sơn ký hợp đồng tín dụng số 8400-LAV-202200712 đối với Công ty CP Công nghiệp xây dựng Toàn Phát có trụ sở ngoài địa phận hành chính tỉnh Lạng Sơn với số tiền 20 tỷ, không trình Tổng giám đốc Agribank Việt Nam phê duyệt là trái quy định.

Cuối cùng, kết luận thanh tra nhấn mạnh: “Việc Chi nhánh Agribank Lạng Sơn cấp tín dụng dự án Thủy điện Bắc Giang đối với Công ty Someco1 và Công ty Toàn Phát đã vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc và điều kiện vay vốn, vi phạm trong việc thẩm định, kiểm tra và giám sát vốn vay; Không tuân thủ quy định của Ngân hàng Nhà nước, Ngân hàng Agribankk Việt Nam; Không chấp hành kết luận thanh tra của Ngân hàng nhà nước chi nhánh Lạng Sơn”.

Về nguyên nhân, kết luận thanh tra cho rằng, về phía Agribank Lạng Sơn do cán bộ tín dụng thẩm định; tổ thẩm định; Trưởng phó phòng tín dụng; Giám đốc chi nhánh xét duyệt cho vay đã không tuân thủ các quy định trong việc cấp tín dụng của ngân hàng nhà nước Việt Nam, ngân hàng Agribank Việt Nam. Cố tình không thực hiện các quy định hiện hành về cấp tín dụng, không chấp hành kết luận của Ngân hàng nhà nước chi nhánh Lạng Sơn.

Mặc dù biết Công ty Someco1 không đủ năng lực tài chính, không có đủ vốn tự có để thực hiện dự án theo quy định; công trình thủy điện Bắc Giang đã tạm dừng thi công nhưng vẫn giải quyết cho vay vốn. Đặc biệt, nghiêm trọng hơn, là việc chi nhánh đã xét duyệt cho Công ty CP công nghiệp xây dựng vay mới để trả nợ cũ, sử dụng vốn vay sai mục đích, làm sai lệch chất lượng tín dụng tại đơn vị.

Từ việc phát hiện các sai phạm, Ngân hàng nhà nước Việt Nam Chi nhánh Lạng Sơn kiến nghị Agribank Việt Nam kỷ luật và xử lý trách nhiệm đối với ông Vi Văn Việt (Giám đốc Agribank Chi nhánh Lạng Sơn) và ông Nông Văn Như (Phó Giám đốc Agribank Chi nhánh Lạng Sơn).

Đồng thời, kiến nghị Agribank Chi nhánh Lạng Sơn kiểm điểm trách nhiệm của ông Hoàng Văn Cảm (Trưởng phòng Tín dụng) và ông Hoàng Kim Vượng (Phó trưởng phòng Tín dụng). Kết luận Thanh tra kiến nghị nếu những kết luận thanh tra không được thực hiện nghiêm thì yêu cầu cách chức đối với các ông Vi Văn Việt, Nông Văn Như, Hoàng Văn Cảm và ông Hoàng Kim Vượng.

Được biết, tính đến ngày 31/12/2020 tổng dư nợ của dự án Thủy điện Bắc Giang là gần 233,5 tỷ đồng và hơn 1,1 triệu USD.

Đến nay, dự án bỏ dở dang, gây lãng phí hàng trăm tỷ đồng. Bên cạnh đó, do Công ty Someco1 không có khả năng trả nợ xuất phát từ hành vi sai phạm của Agribank Lạng Sơn gây ra, nên Agribank Việt Nam đã phải phát đi thông báo tìm người mua toàn bộ khoản nợ của Công ty Someco1 tại Agribank Lạng Sơn với giá khởi điểm lên đến hơn 264,8 tỷ đồng.

Sau lần rao bán đầu tiên không thành công, Agribank đã "giảm giá" 10% nhưng vẫn không có ai mua. Và mới đây nhất, Agribank lại tiếp tục "giảm giá" lên đến hơn 24% so với giá trị của khoản nợ và sẽ được tổ chức vào ngày 3/9 tới đây tại Hà Nội.

Trong khi ngân hàng chật vật gánh khoản nợ khổng lồ và loay hoay "hạ giá" để tìm người mua thì các cán bộ ngân hàng Agribank Chi nhánh Lạng Sơn mắc sai phạm nghiêm trọng gồm các ông: ông Vi Văn Việt, Nông Văn Như, Hoàng Văn Cảm và ông Hoàng Kim Vượng không hiểu sao lại chỉ bị xử lý trách nhiệm "nhẹ hều" bằng hình thức khiển trách.

Được biết, ông Việt, ông Như đã nghỉ hưu. Còn ông Cảm, ông Vượng vẫn nhiễm nhiên nắm giữ vị trị quan trọng trong Agribank Lạng Sơn. Trong khi đó, Agribank Lạng Sơn đang “đau đầu” vì chưa thể thu hồi vốn đối với dự án, khi thời gian ân hạn đã hết từ lâu.

Được biết, Someco 1 thành lập vào tháng 11/2007 với vốn điều lệ 94 tỷ đồng, trong đó Công ty CP Someco Sông Đà nắm giữ 56% vốn điều lệ, tương đương 52,64 tỷ đồng.

Trụ sở Someco 1 tại xã Quý Hòa, huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn, người đại diện theo pháp luật, tổng giám đốc là Ngôn Trung Tuyến. Công ty được thành lập để đầu tư xây dựng Nhà máy Thủy điện Bắc Giang 1 tại thôn Khuối Ngành, xã Quý Hòa, huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn với công suất 14MW.

Về tình hình kinh doanh của Someco 1, công ty này không phát sinh doanh thu (công ty mẹ) trong giai đoạn năm 2016-2019. Bởi vậy, Someco 1 trong giai đoạn 4 năm từ 2016-2019 đã có 3 năm phải ghi nhận lỗ. Cụ thể, năm 2016 công ty báo lỗ 622 triệu đồng, năm 2018 lỗ 588 triệu đồng và năm 2019 lỗ 318 triệu đồng.

Về quy mô tài sản, trong giai đoạn từ năm 2016-2019, tổng tài sản của Someco 1 đều duy trì trên mức 285 tỷ đồng, trong đó vốn chủ sở hữu chỉ chiếm 20% ở mức từ 56-57 tỷ đồng.