Theo đó Thứ trưởng Bộ Công Thương cho biết, ngay từ cuối năm 2021, đặc biệt kể từ khi cuộc xung đột vũ trang giữa Nga và Ucraine xảy ra (bắt đầu từ tháng 2 năm 2022), thị trường xăng dầu thế giới có diễn biến phức tạp, nguồn cung khan hiếm, giá liên tục tăng cao (giá xăng dầu thành phẩm thế giới bình quân 10 tháng đầu năm 2022 đã tăng 57-85% so với cùng kỳ năm 2021). Tuy nhiên, từ cuối tháng 6 đến cuối tháng 9 năm 2022, giá xăng dầu có xu hướng giảm liên lục với biên độ lớn (nhưng vẫn ở mức cao so với cùng kỳ năm 2021). Từ đầu tháng 10 đến nay, giá thành phẩm xăng dầu thế giới lại có xu hướng tăng trở lại do quyết định giảm sản lượng khai thác dầu của OPEC+ và hiện nay tiếp tục có diễn biến phức tạp, khó lường.
Trong thời gian gần đây, xảy ra hiện tượng một số doanh nghiệp kinh doanh bán lẻ xăng dầu, một số cửa hàng xăng dầu đóng cửa hoặc tạm ngừng kinh doanh, bán cầm chừng, tập trung tại một số tỉnh, thành phố như Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ, An Giang, Bình Phước, Đắk Lắk…
Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải nhận định, tình hình thị trường mặt hàng xăng dầu trên thế giới và khu vực vừa qua hết sức là bất thường và nhiều chuyên gia cho rằng là "dị biệt".
Có thể đánh giá một số nguyên nhân chính của hiện tượng này, theo Thứ trưởng Hải trước hết, do nguồn cung xăng dầu trên thị trường quốc tế khan hiếm, không ổn định ( chúng ta vẫn cần nhập khẩu 20 – 30% nguồn nhập khẩu về xăng dầu thành phẩm để phục vụ cho nhu cầu trong nước, ngoài ra chúng ta vẫn phải nhập khẩu dầu thô để phục vụ 2 nhà máy trong nước chế biến thành xăng dầu thành phẩm).
Do giá xăng dầu biến động lớn, phức tạp, dị biệt cho nên các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đã gặp khó khăn và thua lỗ liên tục, chính vì vậy nhiều doanh nghiệp đã thu hẹp hoạt động kinh doanh và nhập khẩu xăng dầu cầm chừng. Các doanh nghiệp đã phải cắt giảm mạnh chiết khấu bán hàng dẫn đến các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu cũng bị ảnh hưởng hoặc không đủ chi phí duy trì kinh doanh và cắt giảm sản lượng hoặc gián đoạn việc bán hàng.
Trong khi giá xăng dầu tăng, tỷ giá USD/VND tăng và nhiều doanh nghiệp vẫn còn khó tiếp cận nguồn ngoại tệ, nguồn tín dụng vì vậy các doanh nghiệp đầu mối không có đủ nguồn tài chính để nhập hàng với khối lượng như các năm trước nên chỉ chủ yếu duy trì lượng hàng đủ để cung cấp cho hệ thống phân phối trực thuộc của doanh nghiệp mình và duy trì lượng dự trữ tồn kho theo quy định.
Chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về Việt Nam tăng liên tục và tăng cao trong khi các chi phí này chưa được kịp thời tính đúng, tính đủ vào giá cơ sở mặt hàng xăng dầu do nhà nước điều hành nên doanh nghiệp hạn chế lượng nhập khẩu để giảm thua lỗ.
Một số doanh nghiệp đầu mối khu vực phía Nam bị tước Giấy phép kinh doanh xăng dầu trong 1-1,5 tháng (do vi phạm hành chính và bị xử phạt) dẫn đến thiếu nguồn cung cục bộ cho các đơn vị trước đây vẫn thường xuyên lấy hàng của doanh nghiệp đầu mối bị tước Giấy phép này.
Mưa bão ảnh hưởng đến việc vận chuyển hàng từ các nhà máy sản xuất trong nước và nhập khẩu về kho của doanh nghiệp làm chậm nguồn cung hàng hóa trong một số giai đoạn.
Về phía Bộ Công Thương trong thẩm quyền trách nhiệm của mình theo Thứ trưởng Hải thì Bộ Công Thương đã phối hợp với Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố (đầu mối là Sở Công Thương) chỉ đạo các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn có phương án bảo đảm nguồn cung xăng dầu; duy trì việc cung ứng xăng dầu trong hệ thống phân phối của doanh nghiệp; chỉ đạo các đơn vị chức năng trên địa bàn đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định về duy trì bán lẻ xăng dầu tại các cửa hàng xăng dầu theo đúng quy định tại Nghị định số 83/2014/NĐ-CP và Nghị định số 95/2021/NĐ-CP; chỉ đạo các lực lượng chức năng trên địa bàn tạo điều kiện về việc thông quan hàng hóa nhập khẩu, cho phép các xe vận chuyển xăng dầu được đi trong thành phố trong giờ cao điểm để kịp cấp hàng cho các cửa hàng bán lẻ xăng dầu.
Phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính, điều hành giá xăng dầu bám sát diễn biến giá xăng dầu thế giới, phù hợp với diễn biến cung cầu xăng dầu trong nước để bảo đảm hài hòa lợi ích giữa các chủ thể tham gia thị trường xăng dầu
Đã chỉ đạo các thương nhân đầu mối, thương nhân phân phối hỗ trợ lẫn nhau để điều phối nguồn hàng, tăng cường cung ứng xăng dầu tại một số địa phương có hiện tượng thiếu xăng dầu cục bộ.
Chỉ đạo lực lượng Quản lý thị trường trên toàn quốc phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng trên địa bàn (đầu mối là Sở Công Thương) tăng cường kiểm tra, kiểm soát thị trường một cách chặt chẽ ở khâu bán lẻ và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm theo quy định.
Kiến nghị các cơ quan liên quan để trình các cấp có thẩm quyền giảm các loại thuế của mặt hàng xăng dầu (thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt) và đồng thời rà soát điều chỉnh mức chi phí đưa xăng dầu trong nước về đến cảng và premium trong nước theo mức phù hợp với thực tế phát sinh thời gian vừa qua để bảo đảm tính đúng, tính đủ trong giá cơ sở xăng dầu theo quy định hiện hành để khuyến khích các doanh nghiệp tăng lượng nhập hàng, bảo đảm duy trì nguồn cung xăng dầu ổn định cho thị trường.
Chỉ đạo các nhà máy sản xuất xăng dầu trong nước Bình Sơn và Nghi Sơn có các biện pháp hỗ trợ việc giao hàng nhanh cho doanh nghiệp, sử dụng nguồn hàng dự trữ để hỗ trợ cung ứng cho các đầu mối, ưu tiên bán hàng tại các khu vực bị thiếu cục bộ để kịp thời bổ sung nguồn hàng cho các cửa hàng bán lẻ; điều chỉnh cơ cấu sản xuất cho phù hợp với nhu cầu của thị trường, tăng lượng sản xuất xăng để cung ứng cho thị trường trong nước.
Bộ Công Thương đã họp với Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam và các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu nhằm đánh giá thực hiện tổng nguồn xăng dầu tối thiểu 9 tháng đầu năm 2022 và phân giao tổng nguồn xăng dầu tối thiểu Quý IV năm 2022 để bảo đảm cung ứng đủ xăng dầu cho thị trường trong nước.
Ngày 12 tháng 10 năm 2022 và ngày 24 tháng 10 năm 2022 Bộ Công Thương đã họp với doanh nghiệp đầu mối sản xuất, kinh doanh xăng dầu để bàn các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho kinh doanh xăng dầu nhằm hỗ trợ, khuyến khích các doanh nghiệp duy trì hoạt động kinh doanh và bảo đảm nguồn cung xăng dầu cho thị trường.
Chiều ngày 29 tháng 10 năm 2022, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái đã chủ trì cuộc họp với các bộ ngành có liên quan gồm: Bộ Công Thương, Bộ Tài Chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Hiệp hội xăng dầu Việt Nam và một số các doanh nghiệp đầu mối lớn như Petrolimex, PVN. Sau khi nghe các Bộ, ngành, cơ quan báo cáo, Phó Thủ tướng đã có chỉ đạo thực hiện các giải pháp trước mắt và căn cơ lâu dài như sau:
Bộ Tài chính căn cứ chức năng nhiệm vụ và các quy định theo nghị định 83 và 95 hiện nay để kịp thời điều chỉnh các chi phí trong cơ cấu giá xăng dầu như chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về Việt Nam, chi phí kinh doanh định mức, lợi nhuận định mức… để tính đúng, tính đủ trong giá cơ sở xăng dầu theo quy định hiện hành, bảo đảm duy trì hoạt động cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu. Chỉ đạo Tổng cục Hải quan tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu thực hiện việc thông quan hàng hóa xăng dầu để kịp thời bổ sung nguồn hàng từ nguồn nhập khẩu cho thị trường trong nước.
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo các Ngân hàng thương mại hỗ trợ, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu về hạn mức tín dụng, lãi suất ưu đãi, nguồn ngoại tệ nhằm giúp các doanh nghiệp tăng nguồn lực tài chính, giảm chi phí để nhập khẩu hoặc mua xăng dầu từ nguồn sản xuất trong nước, bảo đảm cung ứng đủ xăng dầu cho thị trường trong nước.
Bộ Công Thương phối hợp với các bộ ngành để đảm bảo cho nguồn cung xăng dầu, rà soát các hệ thống phân phối đại lý xăng dầu trên địa bàn toàn quốc và chỉ đạo lực lượng Quản lý thị trường phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng để xử lý nghiêm các doanh nghiệp, cơ sở bán kinh doanh xăng dầu không tuân thủ các quy định hiện hành.
UBDN tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo các sở, ban, ngành tạo điều kiện cho các thương nhân kinh doanh xăng dầu vận chuyển xăng dầu trong giờ cao điểm, chỉ đạo các doanh nghiệp cung ứng xăng dầu trên địa bàn có phương án đảm bảo nguồn cung xăng dầu, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định về kinh doanh xăng dầu của các thương nhân kinh doanh trên địa bàn của mình.
Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Tài chính và các bộ, ngành liên quan rà soát các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành như Nghị định số 83/2014/NĐ-CP và Nghị định số 95/2021/NĐ-CP và các Thông tư hướng dẫn để tổng hợp những nội dung bất cập trình Chính phủ sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tế và tuân thủ theo đúng quy định tại Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
