Khoản mục Chứng khoán nợ do các tổ chức kinh tế trong nước phát hành của Vietinbank khá thấp, chỉ hơn 662 tỷ đồng, nhưng vẫn gấp đôi so đầu kỳ.
 |
| Chủ tịch Vietinbank đang đối mặt với nhiều áp lực nợ xấu |
Tuy nhiên, cũng cần lưu ý, nợ xấu giảm nhưng dự phòng rủi ro tín dụng của VietinBank lại tăng mạnh tới gần 68% khi chiếm hơn 13.000 tỷ đồng.
Ngoài ra, đặt trong bối cảnh dư nợ cho vay chỉ tăng nhẹ 8,13% thì đây vẫn là một con số đáng lưu ý. Bởi tỷ lệ Cho vay/Huy động (LDR) của VietinBank vẫn còn cao khi đạt 88% tính đến cuối năm 2019.
Ngân hàng cần phải đưa tỷ lệ LDR xuống còn 85% để tuân thủ Thông tư 22 trong năm 2020. Do đó, Ban lãnh đạo VietnBank đặt kế hoạch tăng trưởng tín dụng năm 2020 chỉ từ đạt 8-10%.
Giống với BIDV, nợ có khả năng mất vốn của VietinBank vẫn chiếm chủ yếu tới 67% với 7.204 tỷ đồng.
Ám ảnh canh bạc BOT, BT
Các dự án BOT, BT giao thông đã trở thành “vùng trũng” hút mạnh nguồn tín dụng dồi dào được các tổ chức tín dụng "bơm vào" trong giai đoạn 2015 - 2019 với kỳ vọng nguồn thu phí rất lớn và mức tăng trưởng cao. Có một thời, người ta ví các trạm thu phí BOT giao thông, nhất là ở các tuyến đường cao tốc trọng điểm huyết mạch như “con bò sữa” đem lại dòng tiền rất lớn, thậm chí ngay cả khi bị “rút ruột” thì vẫn là con số hàng tỷ đồng mỗi ngày.
Thế nên, không khó lý giải vì sao 24 tổ chức tín dụng (TCTD) đã hào hứng cho 105 dự án BOT, BT giao thông vay vốn đầu tư, với tài sản đảm bảo chủ yếu là nguồn tiền thu phí.
Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tổng dư nợ tín dụng cho vay BOT, BT giao thông của 24 TCTD này lên tới 103.573 tỷ đồng (tính đến ngày 31/3/2019), giảm 3,43% so với cuối năm 2018, song chiếm 1,39% tổng dư nợ cấp tín dụng đối với nền kinh tế. Hầu hết các khoản tín dụng đều thuộc nhóm 1; nợ xấu được báo cáo chỉ ở mức 1.496 tỷ đồng, chiếm 1,44% tổng số dư.
Trước đó, báo cáo của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho thấy đến cuối tháng 12/2016, có 20 TCTD cho vay lĩnh vực này với tổng hạn mức tín dụng là 163.097 tỷ đồng, trong đó tổng số dư tín dụng là 84.235 tỷ đồng (chiếm hơn 2/3 tín dụng cho lĩnh vực giao thông). Khi đó, nợ xấu rất ít chỉ có 2,6 tỷ đồng, còn hầu hết đều đạt tiêu chuẩn.
Theo báo cáo của NHNN, đã có 17 dự án bị chậm tiến độ với tổng số tiền cam kết cấp tín dụng là 18.260 tỷ đồng, dư nợ đến cuối tháng 12/2016 hơn 8.600 tỷ đồng.Như vậy, chỉ trong 3 năm qua, các ngân hàng đã “bơm” thêm gần 20.000 tỷ đồng vào các dự án BOT, BT giao thông. Đây được đánh giá là lĩnh vực rủi ro nhưng nhiều “ông lớn” ngân hàng gồm BIDV, VietinBank, SHB và Vietcombank đã rất tích cực cho vay với tổng dư nợ chiếm tới 89,8% so với toàn ngành. Trong đó, dư nợ cho vay của BIDV và VietinBank chiếm tới 77,8%.
Hơn nữa, việc trả nợ vay của các chủ đầu tư BOT, BT giao thông lại rất bi đát do có tới 30 trong 93 dự án đã hoàn thành, đưa vào khai thác nhưng không đạt doanh thu như phương án tài chính ban đầu với dư nợ khoảng 53.290 tỷ đồng.
Cụ thể, VietinBank có 16 dự án không đạt dự kiến doanh thu với dư nợ 34.782 tỷ đồng (trong đó 1 dự án hợp vốn với Vietcombank và LienVietPostBank, 1 dự án hợp vốn với OceanBank), chiếm 4% tổng dư nợ cho vay của ngân hàng.
Mắc nghìn tỷ ở dự án có nhiều sai phạm
Ngày 9-12-2019, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã ra thông báo về những sai phạm trong chỉ đạo của nguyên Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, nguyên Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng và những người có liên quan đến mức phải thi hành kỷ luật. Vụ án TISCO giai đoạn II đã bị khởi tố từ năm 2018.
Tại thời điểm tháng 8-2014, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 64/NQ-CP, thống nhất với kiến nghị của Bộ Công Thương về giải pháp tháo gỡ khó khăn về tín dụng đầu tư của nhà nước đối với dự án, giao Thủ tướng xem xét, xử lý các vướng mắc phát sinh.
Nghị quyết này xuất phát từ kết luận cuộc họp do Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải chủ trì, đánh giá rằng dự án TISCO giai đoạn II có hiệu quả nên giao Bộ Tài chính phối hợp với các cơ quan liên quan và Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) cấp 1.000 tỉ đồng từ Quỹ hỗ trợ sắp xếp doanh nghiệp Trung ương cho TISCO dưới dạng đầu tư mua cổ phần doanh nghiệp.
Ngoài ra, văn bản kết luận cuộc họp của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải lúc ấy cũng đồng ý chấp thuận hàng loạt cơ chế điều chỉnh lãi suất tín dụng đầu tư, giao cho Ngân hàng phát triển, Ngân hàng Vietinbank... cơ cấu lại nợ cho dự án. Đối với khoản tín dụng ODA lãi suất vay 0% mà Chính phủ vay của Trung Quốc về cho vay lại tiếp tục được cơ cấu lại nợ và cho vay tiếp giai đoạn II để giải cứu dự án với thời hạn vay 15 năm.
Báo cáo tài chính hợp nhất quý 3/2019 của Tisco cho thấy dự nợ vay của công ty này còn rất lớn. Tại thời điểm 30.9.2019, vay nợ ngắn hạn còn 2.424 tỉ đồng và vay nợ dài hạn còn 2.553 tỉ đồng.
Đáng chú ý, dư nợ gốc vay dài hạn các khoản vay liên quan đến dự án mở rộng giai đoạn 2 tại 31.12.2018 tại Ngân hàng phát triển (VDB) - chi nhánh Thái Nguyên là 1.135 tỉ đồng và Vietinbank - chi nhánh Hà Nội là gần 1.900 tỉ đồng, nợ dài hạn đến hạn trả là 809 tỉ đồng, chủ yếu là khoản nợ tại VDB (807 tỉ đồng). Như vậy, Vietinbank, VDB là 2 ngân hàng đang mắc kẹt hàng nghìn tỉ đồng cho vay tại Tisco.
Để có những khoản vay này, VNSteel đã phải đứng ra ký nghĩa vụ bảo lãnh tín dụng cho Dự án gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2 với Vietinbank. Đây chính là vướng mắc lớn nhất khiến tổng công ty này chưa thể thực hiện kế hoạch thoái hết vốn Nhà nước tại Tisco theo chủ trương của Chính phủ.
Được biết, Vietinbank đã bán khoản nợ của Tisco sang Công ty VAMC. Tuy nhiên, theo quy định phân loại nợ xấu, việc bán nợ xấu này đã khiến cho hàng loạt khoản nợ khác của Tisco đối mặt nguy cơ chuyển hết sang nợ nhóm 5 - có nguy cơ mất vốn. Thời điểm đó, Gang thép Thái Nguyên đang vay nợ ở 3 ngân hàng khác gồm MBbank, BIDV và INDOVINA với dư nợ duy trì khoảng 10.600 đến 10.800 tỉ đồng.
Thế "một tròng hai cổ" của khoản nợ nghìn tỉ đồng tại VietinBank đang gây khó khăn cho VNSteel thoái vốn. Đối với Tisco, việc quá hạn khoản vay tại VietinBank cũng là rào cản để đơn vị này tiếp cận vốn.
Nói rõ hơn về vấn đề này, theo Chủ tịch VNSteel, năm 2019, VietinBank đã bán nợ cho vay Tisco cho VAMC, như vậy Tisco khả năng đối mặt với việc chuyển hoá nợ sang nhóm 5. Tình hình dư nợ hiện nay, Gang thép Thái Nguyên đang có hợp đồng tín dụng với 4 ngân hàng gồm VietinBank, MBbank, BID và INDOVINA. Hiện, Tisco duy trì khoảng 10.600 đến 10.800 tỉ đồng dư nợ. Việc VietinBank chuyển nhóm nợ gây khó khăn lớn cho Gang thép Thái Nguyên trong việc huy động vốn của các doanh nghiệp khác kèm theo chi phí vốn vay cũng tăng lên.
Gánh nặng của Chủ tịch
Phát biểu tại Hội nghị tổng kết hoạt động kinh doanh năm 2019, triển khai nhiệm vụ kinh doanh năm 2020, ông Lê Đức Thọ - Chủ tịch Hội đồng quản trị VietinBank cho biết "Tỉ lệ nợ xấu được kiểm soát ở mức dưới 1,2%, giảm đáng kể so với cuối năm 2018 (1,59%). Ngân hàng đã tăng trích lập dự phòng, tính đến cuối năm 2019, VietinBank đã trích lập trên 54% giá trị trái phiếu VAMC".
Tính đến cuối năm 2019, tổng tài sản ngân hàng đạt 1,24 triệu tỉ đồng, tăng 6,5% so với năm trước, trong đó dư nợ tín dụng đạt 952.000 tỉ đồng, tăng 7,2%.
Tổng huy động đạt 892.000 tỉ đồng, tăng 5%, trong đó nguồn vốn không kì hạn đạt 143.000 tỉ đồng, góp phần đưa chỉ số CASA của VietinBank tăng mạnh so với cuối năm 2018.
Chia sẻ về việc tăng vốn và áp dụng chuẩn Basel II, ông Lê Đức Thọ, Chủ tịch HĐQT ngân hàng cho biết năm 2019, do chưa được phê duyệt vốn điều lệ nên VietinBank đã phải chủ động điều chỉnh tốc độ tăng trưởng tín dụng ở mức phù hợp, đáp ứng kịp thời các nhu cầu vốn, dịch vụ ngân hàng chính đáng của nền kinh tế.
Ông Lê Đức Thọ tiếp tục khẳng định: "Ngay sau khi được Chính phủ phê duyệt phương án tăng vốn điều lệ thì VietinBank sẽ đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của Basel II".
Trong năm 2020, VietinBank đặt kế hoạch tăng trưởng tổng tài sản từ 6% - 8%; tín dụng tăng trưởng khoảng 8%-10%; tỉ lệ nợ xấu kiểm soát dưới 2%. Lợi nhuận trước thuế tăng 10% trở lên so với năm 2019.
