Vừa qua, Ban Chỉ đạo trung ương vừa yêu cầu Kiểm toán Nhà nước công bố kết quả kiểm toán tại Nhà máy đạm Ninh Bình.
Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) đã rót 667 triệu USD đầu tư dự án đạm Ninh Bình, nhưng đến nay sau 9 năm đưa vào vận hành, sản xuất, nhà máy rơi vào cảnh thua lỗ gần 5.000 tỉ đồng, âm vốn chủ sở hữu nhà nước 2.600 tỉ đồng, với giá than hiện nay nhà máy càng vận hành càng lỗ.
Kiểm toán 'đụng' đâu cũng thấy vấn đề
Theo Kiểm toán Nhà nước, trong giai đoạn 2013-2018 Nhà máy đạm Ninh Bình hoạt động không hiệu quả, thua lỗ kéo dài, phương án tài chính bị phá vỡ do giá than tăng trên 15%, sản lượng sản xuất tiêu thụ thấp hơn 95%.
Năm 2015, sản lượng nhà máy đạt hơn 380.000 tấn, tương đương 69% công suất thiết kế; năm 2016, sản lượng nhà máy đạt 95.000 tấn, tương đương 17%; năm 2017 sản lượng sản xuất, tiêu thụ đạt gần 190.000 tấn, tương đương 34% lượng tiêu thụ dự báo trong báo cáo tài chính dự án.
 |
| Nhiều năm liên tiếp, sản lượng thực tế tính theo năm không đạt so với công suất thiết kế và sản lượng sản xuất tại phương án tài chính. |
Như vậy, trong nhiều năm liên tiếp, sản lượng thực tế tính theo năm không đạt so với công suất thiết kế và sản lượng sản xuất tại phương án tài chính.
Sản lượng chạy máy không đạt công suất thiết kế cũng là một trong những nguyên nhân chủ yếu khiến doanh nghiệp này "hụt vốn" nặng. Thời gian chạy máy trung bình hằng năm mà đạm Ninh Bình cần đảm bảo là 560.000 tấn urê/năm là 320 ngày. Nhưng có năm, thời gian chạy máy của Nhà máy đạm Ninh Bình thấp kỷ lục, chỉ đạt 76 ngày, bằng 23,8% công suất thiết kế (2016). Kể từ khi đưa vào vận hành, sản xuất thời gian chạy máy của Nhà máy đạm Ninh Bình đều không đạt công suất thiết kế.
KTNN đánh giá dự án Nhà máy đạm Ninh Bình có nhiều tồn tại, sai sót, tổng chi phí đề nghị quyết toán 12.400 tỉ đồng, đội vốn 1.600 tỉ đồng so với tổng vốn đầu tư dự án được duyệt. Lỗ lũy kế của nhà máy tính đến 31-12-2018 hơn 4.900 tỉ đồng, vốn chủ sở hữu nhà nước âm hơn 2.600 tỉ đồng.
Ngoài ra, qua kiểm tra cho thấy, nhiều hạng mục tổng thầu Trung Quốc thi công không phù hợp với thiết kế, chưa nghiệm thu, thậm chí chưa thi công vẫn đưa vào quyết toán. Nhiều hư hỏng tại Nhà máy đạm Ninh Bình đến nay chưa được khắc phục, sửa chữa.
Rủi ro được báo trước
Nhìn lại thảm cảnh của Đạm Ninh Bình, có thể thấy nhiều rủi ro có thể báo trước từ khi Vinachem quyết định đầu tư dự án. Nhiều bộ, ngành đã có văn bản cảnh báo hiệu quả đầu tư dự án không cao, hồ sơ dự án chưa đề xuất cơ chế xử lý rủi ro trong và sau khi đầu tư nhà máy.
Nhưng Vinachem làm ngơ và tiếp tục phê duyệt đầu tư, dẫn đến Nhà máy đạm Ninh Bình vận hành, sản xuất kinh doanh thua lỗ, mất vốn nhà nước.
Vinachem cũng không tuân thủ chỉ đạo của Bộ Công nghiệp ngay trong khâu lập dự án. Hai nội dung quan trọng của Nhà máy đạm Ninh Bình là công nghệ khí hóa than của Texco, tiêu chuẩn sản phẩm đạm urê của Việt Nam, nhưng khi lập, phê duyệt dự án Vinachem lại chọn công nghệ khí hóa than của Shell và tiêu chuẩn đạm urê của Trung Quốc để đầu tư.
Tổng vốn đầu tư Nhà máy đạm Ninh Bình được tính toán không đúng quy định, làm đội vốn đầu tư. Đến nay, không có cơ sở, căn cứ để tính toán nhiều hạng mục, khối lượng công việc tại dự án có giá trị khoảng 1.150 tỉ đồng trong tổng vốn đầu tư dự án được Vinachem duyệt.
Việc điều chỉnh tổng vốn đầu tư dự án dựa trên đàm phán giá gói thầu EPC giữa Vinachem với tổng thầu Tổng công ty thiết kế và thầu khoán Hoàn Cầu (HQCEC) Trung Quốc theo kết luận của KTNN là không đúng quy định. Tổng mức đầu tư ban đầu của dự án khoảng 397 triệu USD, nhưng kết quả đàm phán ký kết giá hợp đồng EPC dự án tăng vọt lên 451 triệu USD.
Sau đó, tổng thầu HQCEC lại tiếp tục đề xuất tăng giá trị hợp đồng EPC lên 480 triệu USD, buộc Vinachem phải điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư Nhà máy đạm Ninh Bình lên 667 triệu USD.
KTNN khẳng định với tình hình tài chính hiện nay trong 3 năm tới Nhà máy đạm Ninh Bình không có khả năng tự chi trả các khoản nợ đến hạn.
Mai Hương(T/H)/Sở hữu Trí tuệ
