Nhiều điểm mới của Luật
Luật Các TCTD năm 2024 đã được ban hành gồm 15 chương, 210 điều, điều chỉnh nhiều vấn đề cốt lõi trong đó có các vấn đề đặt ra nhằm để tích cực ngăn chặn tình trạng sở hữu chéo trong hệ thống ngân hàng diễn ra nhức nhối nhiều năm qua. Trong đó có nhiều điểm mới: Thứ nhất, Luật Các TCTD năm 2024 cấm bán bảo hiểm không bắt buộc với cung ứng dịch vụ ngân hàng dưới mọi hình thức. Thứ hai, Luật Các TCTD năm 2024 bổ sung theo hướng mở rộng chủ thể phải cung cấp, công bố và công khai thông tin; Thứ ba, Luật Các TCTD năm 2024 giảm tỉ lệ sở hữu cổ phần của cổ đông trong các TCTD; Thứ tư, Luật Các TCTD năm 2024 bổ sung quy định về xét duyệt cấp tín dụng, kiểm tra sử dụng vốn vay, tài sản cho thuê tài chính; Thứ năm, Luật Các TCTD năm 2024 quy định về can thiệp sớm các TCTD yếu kém. Theo đó, Luật đã bổ sung một chương quy định dành cho việc can thiệp sớm các TCTD. Các quy định được phát triển từ quy định trước đây cùng với việc nghiên cứu, đánh giá thực tiễn áp dụng sau hơn 05 năm (từ năm 2018 đến nay); Thứ sáu, Luật Các TCTD năm 2024 giảm dần giới hạn cấp tín dụng. Mức tín dụng được quy định sẽ giảm dần qua từng năm, bắt đầu từ năm 2026; Thứ bảy, Luật Các TCTD năm 2024 bổ sung các quy định về xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm.
Khái niệm sở hữu chéo trong ngân hàng được hiểu là hiện tượng xảy ra khi hai hoặc nhiều ngân hàng tương hỗ sở hữu cổ phần của nhau. Mức độ sở hữu chéo có thể khác nhau, sẽ theo tỷ lệ phần trăm so với vốn điều lệ nhưng phải đảm bảo quy định pháp luật. Sở hữu chéo có thể diễn ra giữa các ngân hàng trong nước, liên doanh, ngân hàng nước ngoài, hoặc giữa các tổ chức tài chính khác. Có thể thấy, việc Luật các tổ chức tín dụng đi vào thực tiễn đã góp phần nào làm minh bạch thông tin ở các ngân hàng.
Ví như, Ngân hàng TMCP An Bình (ABBank) đã công bố danh sách cổ đông nắm trên 1% vốn điều lệ theo yêu cầu của Luật Các tổ chức tín dụng có hiệu lực từ 1/7. Danh sách này bao gồm 19 cổ đông, trong đó 16 cổ đông cá nhân và 3 cổ đông tổ chức, nắm giữ hơn 689 triệu cổ phần ABBank, tương đương tỷ lệ sở hữu gần 67% vốn điều lệ ngân hàng. Số liệu sở hữu cổ phần được căn cứ theo kê khai của các cổ đông tính đến ngày 31/7/2024. Trong ba cổ đông tổ chức, cổ đông chiến lược Malayan Banking Berhad (Maybank) sở hữu 169,6 triệu cổ phần, tương ứng 16,39% vốn điều lệ, và là cổ đông có tỷ lệ sở hữu cao nhất tại ABBank. Tập đoàn Geleximco nắm 132,2 triệu cổ phần ABB, tương ứng tỷ lệ sở hữu 12,78%; người liên quan đến tập đoàn nắm hơn 48 triệu cổ phiếu, tương ứng 4,65%. CTCP Glexhomes sở hữu 4,43% và người liên quan nắm 0,03% vốn ngân hàng.
Ông Vũ Văn Tiền, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc của Tập đoàn Geleximco, hiện đang đảm nhiệm vị trí Phó Chủ tịch HĐQT của ABBank. Cá nhân ông Tiền nắm 33,5%cổ phần tại Geleximco và không trực tiếp sở hữu cổ phần tại ABBank. Ông Tiền từng làm Chủ tịch ABBank vào năm 2018, sau đó thay thế vị trí Chủ tịch của ông là ông Đào Mạnh Kháng, em rể của ông. Ông cũng từng giữ chức vụ Chủ tịch HĐQT tại Chứng khoán An Bình từ tháng 4/2020 đến tháng 4/2022. Sau đó, vị trí này được giao cho em gái ông là bà Vũ Thị Hương, Thành viên HĐQT Geleximco. Ông Tiền không có trong danh sách cổ đông nói trên nhưng có em trai là ông Vũ Văn Hậu hiện đang sở hữu 20,26 triệu cổ phần, tương ứng với tỷ lệ sở hữu 1,96% vốn của ABBank. Người có liên quan của ông Hậu nắm giữ 15,45% cổ phần ABBank, tương đương với gần 160 triệu cổ phiếu.
Và mới đây nhất, ngân hàng TMCP An Bình (ABBank - ABB) vừa thông báo Phó chủ tịch HĐQT Vũ Văn Tiền đã nộp đơn từ nhiệm. Quyết định này sẽ có hiệu lực sau khi được Đại hội đồng cổ đông thường niên 2025 phê duyệt.
ABBank cho biết sau khi rời HĐQT, ông Vũ Văn Tiền sẽ đảm nhận vai trò dẫn dắt Ủy ban Chiến lược Phát triển bền vững ESG của ABBank.
Uỷ ban chiến lược phát triển bền vững ESG ABBank sẽ tập trung xây dựng, triển khai và giám sát các chiến lược phát triển bền vững liên quan đến môi trường, xã hội và quản trị (ESG), đảm bảo phù hợp với định hướng chiến lược phát triển bền vững của ngân hàng.
Trong số 16 cổ đông cá nhân, bà Vũ Thị Hải Yến đang là người nắm giữ nhiều cổ phần ABBank nhất, với hơn 43,8 triệu cổ phần, tương ứng tỷ lệ sở hữu là4,23%; số lượng cổ phần của người liên quan không đáng kể. Một số cá nhân khác nắm giữ nhiều cổ phiếu ABBank như bà Kiều Thị Liễu sở hữu 3,54%, tương ứng 36,6 triệu cổ phiếu.
VPBank cho biết, tính đến ngày 19/7/2024 có tổng cộng 13 cổ đông cá nhân (nắm giữ hơn 40,8% vốn ngân hàng) và 4 cổ đông tổ chức sở hữu tổng cộng gần 5,1 tỷ cổ phiếu VPB, chiếm hơn 64% vốn điều lệ của ngân hàng. Với nhóm cá nhân, Chủ tịch HĐQT Ngô Chí Dũng nắm 4,14% vốn, tương đương với sở hữu 328,5 triệu cổ phiếu. Còn người có liên quan tới ông Dũng nắm giữ 2,34 tỷ cổ phiếu VPB, chiếm 29,5% vốn điều lệ.
Như vậy, ông Dũng và người có liên quan nắm giữ 33,64% vốn ngân hàng. Bốn cổ đông tổ chức tại VPBank gồm: Sumitomo Mitsui Banking Corporation (SMBC) - cổ đông chiến lược của VPBank - đang sở hữu gần 1,2 tỷ cổ phiếu, tương đương 15% vốn điều lệ; Công ty CP DIERA sở hữu 4,39%; Quỹ đầu tư là Composite Capital Master Fund và Vietnam Enterprise Investments lần lượt sở hữu 2,73% và 1,28% vốn điều lệ.
Tại OCB, theo công bố có 7 cổ đông cá nhân và 13 cổ đông tổ chức sở hữu từ 1% vốn điều lệ trở lên. Trong đó, Tổng Công ty Bến Thành - TNHH MTV nắm tỷ lệ 4,96%, Công ty CP Đầu Tư Bình An House: 4,74%, Công ty CP Đầu Tư HVR: 3,85%, Công ty CP Greenwave Capital: 4,44%, Văn phòng Thành ủy nắm tỷ lệ 3,65%, Công ty CP Đầu tư và Xây lắp điện số 8 Bình Thuận: 3,27%, Công ty CP Phát triển Hạ tầng khu công nghiệp Tây Ninh nắm tỷ lệ 3,25%, Công ty CP Năng lượng tái tạo Hve nắm 3,14%.
Cổ đông nước ngoài Aozora Bank, Ltd đang là cổ đông nắm giữ nhiều nhất với tỷ lệ 15% vốn điều lệ; tiếp theo là Portal Global Limited: 3,03% và và Pyn Elite Fund (Non-Ucits): 2,42%. Tổng sở hữu vốn điều lệ của các nhà đầu tư ngoại tại OCB là 20,45%. Về cổ đông cá nhân, Chủ tịch HĐQT Trịnh Văn Tuấn và người có liên quan nắm giữ tổng cộng 409,3 triệu cổ phiếu, tương ứng với 19,92% vốn. Trong đó, Chủ tịch OCB nắm 91,1 triệu cổ phiếu, tương đương 4,43% vốn điều lệ
Tại MSB, có 11 cổ đông sở hữu từ 1% vốn điều lệ trở lên. Trong đó, VNPT là cổ đông chiến lược, hiện nắm gần 121 triệu cổ phiếu MSB, tương đương 6,05% vốn điều lệ. Theo lộ trình đã phê duyệt, đến hết năm 2025, VNPT sẽ thoái vốn tại MSB. Các cổ đông lớn còn lại là 3 doanh nghiệp trong hệ sinh thái ROX Group (trước đây là TNG Holdings) nắm giữ gần 5,4% vốn điều lệ của MSB, bao gồm: Công ty CP ROX Key Holdings nắm 2,43%; Công ty CP Đầu tư và Cho thuê Tài sản TNL: 1,08%; và Công ty CP Đầu tư Xây dựng ROX Cons: 1,87%. Ba doanh nghiệp khác, mỗi doanh nghiệp sở hữu gần 5% vốn điều lệ ngân hàng này gồm: Công ty TNHH Khu nghỉ dưỡng Bãi Dài: 4,96% và Công ty TNHH Thành phố Công nghệ Xanh Hà Nội: 4,97%; Công ty Xây dựng và Kinh doanh Cơ sở Hạ tầng KCN Hà Nội - Đài Tư: 4,98%. Công ty CP Đầu tư Tiến An sở hữu 1,11%; Công ty CP Đầu tư Ricohomes sở hữu 2,64%.
Với khối ngoại, quỹ Buenavista Holdings nắm giữ 2,02% vốn của MSB. Còn phía nhà đầu tư cá nhân, chỉ có ông Nilesh Ratilal Banglorewala nắm giữ 3,32% vốn điều lệ ngân hàng.
Tại Eximbank, Công ty CP Tập đoàn Gelex hiện là cổ đông lớn nhất, sở hữu hơn 85,5 triệu cổ phần (tương đương 4,9% vốn điều lệ). Tiếp theo là Công ty Cổ phần Chứng khoán VIX sở hữu 3,58%; Công ty CP Thắng Phương: 3,07%.
Ngoài ra, 2 nhà đầu tư cá nhân sở hữu lần lượt 1,03% và 1,12% vốn Eximbank là bà Lê Thị Mai Loan và bà Lương Thị Cẩm Tú. Trong khi đó, theo thông tin được LPBank công bố ngày 17/7, VNPost đang nắm giữ 167,2 triệu cổ phiếu LPBank, tương ứng 6,54% vốn điều lệ ngân hàng.Cổ đông còn lại trong báo cáo là ông Nguyễn Đức Thụy, Chủ tịch LPBank, sở hữu hơn 70,7 triệu cổ phiếu, tương ứng 2,77% vốn.
Tại HDBank, CTCP Sovico, Baillie Gifford Pacific Fund và Pyn Elite Fund (Non-Ucits) là cổ đông sở hữu trên 1% vốn cổ phần của nhà băng này.
Cụ thể, tính đến ngày 28/6, Baillie Gifford Pacific Fund nắm giữ 64,2 triệu cổ phiếu HDB, tương ứng 2,19% vốn điều lệ; CTCP Sovico (Sovico Holdings) sở hữu 417,7 triệu cổ phiếu HDB, tương đương 14,27% vốn và là cổ đông duy nhất nắm trên 5% cổ phần của nhà băng này.
Đáng chú ý, theo báo cáo kết quả phát hành ESOP năm 2023 được công bố vào tháng 3/2024 của HDBank, Ngân hàng còn có 4 cổ đông cá nhân sở hữu trên 1% vốn điều lệ nhưng không được nêu trong danh sách nói trên. Đó là bà Nguyễn Thị Phương Thảo, Phó chủ tịch HĐQT sở hữu 109 triệu cổ phiếu, tỷ lệ 3,72%; ông Nguyễn Hữu Đặng, Phó chủ tịch HĐQT sở hữu 80,4 triệu cổ phiếu, tỷ lệ 2,75%; ông Đào Duy Tường, Trưởng Ban kiểm soát sở hữu 79,8 triệu cổ phiếu, tỷ lệ 2,73%; và ông Phạm Văn Đẩu, Giám đốc Tài chính sở hữu 126,3 triệu cổ phiếu, tỷ lệ 4,31% vốn của HDBank.
Ngân hàng Kiên Long (KienlongBank) vừa công bố danh sách cổ đông nắm trên 1% vốn điều lệ, theo yêu cầu của Luật Các tổ chức tín dụng có hiệu lực từ 1/7.
Bà Trần Thị Thu Hằng từ nhiệm chức Chủ tịch HĐQT Kienlongbank từ ngày 9/7/2024
Theo đó, 16 cá nhân và 5 doanh nghiệp sở hữu trên 1% vốn tại ngân hàng này, không tính cổ phiếu quỹ. Trong số 16 cá nhân, bà Trần Thị Thu Hằng giữ 4,72% vốn, là người duy nhất đang giữ vị trí trong Hội đồng quản trị và ban điều hành nhà băng. Trước đó, bà Hằng từng là Chủ tịch KienlongBank từ tháng 5/2021 đến ngày 8/7/2024. Bà cũng đang là cổ đông lớn của Chứng khoán SmartMind, trước đây là Chứng khoán KS, doanh nghiệp có liên quan đến Sunshine Group.
15 cá nhân còn lại sở hữu trên 1% vốn Kienlongbank gồm nhiều người từng có vai trò tại ngân hàng và có liên hệ với ông Võ Quốc Thắng - hay còn được gọi là "bầu" Thắng - như ông Nguyễn Huy Văn, Phạm Trần Duy Hiền, Nguyễn Thụy Quỳnh Hương hay ông Võ Quốc Lợi (con trai "bầu" Thắng).
Với sự xuất hiện của Tập đoàn Sunshine và dàn nhân sự mới, những người liên quan tới "bầu" Thắng hiện không còn giữ vị trí lãnh đạo tại Kienlongbank. Tuy nhiên, nhóm cổ đông của "bầu" Thắng vẫn đang hiện diện tại ngân hàng này thông qua một số cá nhân và doanh nghiệp. Đơn cử, con trai "bầu Thắng" đang sở hữu 4,69%, ông Lê Võ Mạnh Cường (cổ đông lớn của Công ty cổ phần Đồng Tâm) nắm 4,65%.
Ngoài 16 cá nhân giữ 60% vốn tại KienlongBank, còn có 5 doanh nghiệp sở hữu khoảng 10% vốn nhà băng này. Chẳng hạn, Công ty cổ phần Đồng Tâm nắm 1,82%, Công ty cổ phần Khu công nghiệp Long An có chung người đại diện pháp luật với văn phòng đại diện của Đồng Tâm - sở hữu 2,41% vốn ngân hàng.
Công ty cổ phần Vinamico Khánh Hòa (có chung người đại diện pháp luật với Công ty cổ phần Sunshine Tây Hồ, Công ty cổ phần Đầu tư và xây dựng Sunrise Việt Nam, Công ty cổ phần Đầu tư Empire MP...) nắm giữ 2,43% vốn Kienlongbank
Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam (Techcombank, mã TCB) cũng đã công bố danh sách gồm 13 cổ đông, trong đó có 6 cá nhân và 7 tổ chức nắm giữ 1,84 tỷ cổ phiếu TCB, tương đương tỷ lệ sở hữu 52,265% ngân hàng.
Theo danh sách công bố của Techcombank, 4 quỹ ngoại gồm Quỹ đầu tư Chính phủ Singapore sở hữu hơn 1%, Morgan Stanley & Co. International Plc nắm 1,45%, COG Investment I B.V và người liên quan nắm 7,9%, Vesta VN Investments B.V và người liên quan nắm 7,9%.
Công ty cổ phần Tập đoàn Masan và người liên quan nắm 15,2%. Ngoài ra, còn có một doanh nghiệp là Công ty trách nhiệm hữu hạn Mapleleaf chuyên về tư vấn định cư sở hữu lên tới 4,96% vốn ngân hàng.
Trong đó, một số cá nhân nắm giữ hơn 1% vốn có liên quan của ông Hồ Hùng Anh, Chủ tịch Techcombank và các thành viên trong gia đình. Cụ thể, vợ Chủ tịch Techcombank nắm giữ gần 5% và người thuộc diện có liên quan của bà, bao gồm cả cá nhân và tổ chức, sở hữu hơn 980 triệu cổ phiếu TCB, tương đương tỷ lệ sở hữu 27,8% ngân hàng. Ông Hồ Hùng Anh, Chủ tịch Techcombank nắm giữ hơn 1,1% vốn điều lệ. Ba người con của ông nắm giữ gần 12% cổ phần...
Đặc biệt thời gian qua có thể thấy trên thị trường với sự xuất hiện của hàng loạt tập đoàn bất động sản nhảy vào lĩnh vực ngân hàng thông qua việc sắp xếp nhân sự. Ví như một loạt lãnh đạo của Sungroup sang ngân hàng NCB để làm việc và nắm giữ các vị trí chủ chốt và tổ chức cải tổ nhà băng này tương tự như Sunshine, một trong những tập đoàn được biết đến với các hoạt động đầu tư bất động sản cũng nhảy vào ngân hàng KienlongBank để tiến hành các hoạt động tín dụng và giao dịch khác nhau. Hay như Ngân hàng Lộc Phát Việt Nam (LPBank) vừa công bố danh sách cổ đông nắm trên 1% vốn điều lệ. Theo đó, Tổng công ty Bưu điện Việt Nam (VNPost) vẫn đang nắm gần 167,2 triệu cổ phiếu LPB, tương đương tỷ lệ sở hữu 6,54%. Người có liên quan VNPost sở hữu hơn 225.000 cổ phiếu, tương đương tỷ lệ chưa đến 0,09%.
Cổ đông còn lại thể hiện trên báo cáo là ông Nguyễn Đức Thụy, Chủ tịch LPBank với hơn 70,7 triệu cổ phiếu, tương đương tỷ lệ sở hữu hơn 2,765%. Người có liên quan ông Thuỵ nắm gần 3.900 cổ phiếu, tương đương tỷ lệ 0,0002%.
Như vậy, theo danh sách do nhà băng công bố, hơn 90% cổ phần của LPBank là do các cổ đông "nhỏ" sở hữu dưới 1% vốn đứng tên.
Giải pháp nào?
Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật An Vi, để tránh tiêu cực, lũng đoạn ngân hàng dẫn đến rủi ro cho toàn hệ thống thì cần chú trọng giải quyết mấy vấn đề. Thứ nhất, tỷ lệ sở hữu cổ phần. Khi cổ đông và người có liên quan chiếm tỷ lệ sở hữu lớn thì dĩ nhiên họ sẽ chi phối hoạt động ngân hàng.
Thứ hai, tỷ lệ cho vay và thứ ba là quản trị, điều hành. “So với thế giới, từ trước đến nay tỷ lệ sở hữu ngân hàng của Việt Nam được khống chế rất chặt, nhưng trên thực tế vẫn xảy ra những vụ án thao túng ngân hàng, có rất nhiều bài học. Do đó, cần thiết quản lý chặt chẽ ở tất cả các khâu. Với Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi), tỷ lệ sở hữu cổ phần của một cá nhân thì không thay đổi, vẫn 5%/người, nhưng nhóm người hay tổ chức/pháp nhân có liên quan thì giảm tỷ lệ sở hữu”, Luật sư Trương Thanh Đức nói.
Ông Đức nhấn mạnh, không chỉ giới hạn tỷ lệ sở hữu mà các văn bản quy định chi tiết thi hành luật cần được thiết kế để kiểm soát chặt nguồn tiền góp vốn của các cổ đông. “Nếu như đó là tiền của cổ đông góp vốn vào ngân hàng thì rất tốt nhưng trên thực tế có tình trạng nâng khống vốn, “mỡ nó rán nó” – nghĩa là ông bà chủ rút tiền của ngân hàng ra rồi lại đưa tiền đó nhờ người đứng tên cổ phần của tổ chức tín dụng”, Luật sư Trương Thanh Đức nêu một thực tế không hiếm gặp.
Theo chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu, cách đây khoảng 10 năm, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các thành viên của hội đồng quản trị cung cấp thông tin về những người bên liên quan, nhưng trên các phương tiện truyền thông thì lại không thấy áp chế tài nếu những bên liên quan hoặc cổ đông cung cấp thông tin sai lệch. Chính vì vậy, các quy định trong Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) có lẽ chưa giải quyết được vấn đề về sở hữu chéo. Nhiều trường hợp cả một nhóm cổ đông cấu kết với nhau và sở hữu chéo lẫn nhau tạo ra một mạng nhện, mạng lưới của quyền lực, Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) kéo giảm các tỷ lệ, đưa ra giới hạn nhưng khó kiểm soát được tỷ lệ này trên thực tế.
Vấn đề sở hữu chéo, thao túng ngân hàng thường xảy ra tại nhiều ngân hàng yếu kém, tức ông chủ ngân hàng dù sở hữu tỷ lệ sở hữu chính thức đúng theo luật pháp, nhưng trên thực tế lại nắm cả ngân hàng và đưa ngân hàng đó trở thành sân sau, để lại hậu quả nặng nề cho nền kinh tế. Sở hữu chéo trong ngành ngân hàng đã kéo dài hàng chục năm nay, biểu hiện qua mối quan hệ phức tạp và đa dạng giữa các cổ đông. Thông thường, một nhóm cổ đông (thường là các doanh nghiệp địa ốc) liên kết sở hữu trên 51% cổ phần, tạo lập mạng lưới quyền lực mềm để thao túng hoạt động ngân hàng. Sở hữu chéo có thể mang lại lợi ích nếu vốn được sử dụng hiệu quả nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro lớn cho nền kinh tế, biến ngân hàng thương mại thành công cụ tài chính cho các doanh nghiệp cổ đông, làm lệch hướng dòng vốn khỏi nền kinh tế thực.
Mặc dù Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã nhận diện và siết quy định sở hữu chéo từ lâu, nhưng hiệu quả chưa như kỳ vọng, thể hiện ở việc lịch sử lại lặp lại với Vạn Thịnh Phát. Và trong tương lai, chưa có gì đảm bảo sẽ không có một vụ Vạn Thịnh Phát thứ hai. Những nguy cơ từ sở hữu chéo vẫn đang nhức nhối.
Giải trình trước đây, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng từng cho rằng sở hữu chéo ngân hàng khó có thể xử lý triệt để chỉ bằng một quy định, mà phải nằm ở nhiều luật, chính sách, lĩnh vực khác. Bộ Công an được giao phối hợp với Ngân hàng Nhà nước sớm có giải pháp để xử lý tình trạng sở hữu chéo, thao túng tại các ngân hàng, theo yêu cầu của Thủ tướng. Nói về giải pháp việc xử lý sở hữu chéo tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào giữa tháng 9, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng thừa nhận, nếu chờ có một quy định xử lý triệt để vấn đề này "sẽ không bao giờ có". Bà cho rằng quy định 'siết' sở hữu chéo sẽ giúp đảm bảo an toàn hệ thống và kiểm soát được những rủi ro, nhưng nó sẽ tác động đến thị trường chứng khoán, sự điều tiết thị trường của nền kinh tế.
Tỷ lệ cá nhân, tổ chức nắm giữ cổ phần tại ngân hàng hoặc vay vốn có thể dễ dàng được thống kê, theo dõi. Tuy nhiên, các ông chủ thực sự nắm quyền chi phối lại không lộ diện trên hồ sơ nếu họ nhờ hoặc thuê người đứng tên hộ cổ phần hoặc lập doanh nghiệp "ma" để vay vốn. Theo Thống đốc Nguyễn Thị Hồng, khó khăn trong xử lý dứt điểm sở hữu chéo là Ngân hàng Nhà nước chỉ quản lý các nhà băng trong khi sở hữu chéo liên quan tới nhiều trường hợp thuộc quản lý của các bộ, ngành khác. Do đó, ngành ngân hàng không nắm được thông tin và không có công cụ kiểm soát tình trạng sở hữu của các doanh nghiệp.
"Việc phát hiện mối liên quan giữa các doanh nghiệp còn hạn chế do thiếu thông tin xác định tính liên quan về sở hữu của doanh nghiệp, nhất là với đơn vị không phải công ty đại chúng", Ngân hàng Nhà nước nêu khó khăn.
Ông Hà Sỹ Đồng, Đại biểu Quốc hội - Phó chủ tịch tỉnh Quảng Trị, nhận xét sở hữu chéo ngân hàng làm gia tăng một số rủi ro như tăng vốn ảo thông qua việc đi vay để đầu tư, góp vốn lẫn nhau (trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua công ty con, cháu). Hoặc một hệ lụy khác là rủi ro thâu tóm, chi phối của nhóm cổ đông lớn và người có liên quan: việc ngân hàng mẹ, các công ty con, công ty liên kết cùng đầu tư vào một doanh nghiệp, sở hữu cổ phần chi phối hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại.
"Điều này khiến vốn toàn hệ thống không tăng thực mà chỉ tăng trên sổ sách, kéo theo hệ lụy làm sai lệch về quản trị ngân hàng cũng như việc đánh giá rủi ro, trích lập dự phòng hay giám sát các hoạt động tài chính", ông Đồng phân tích.
Ông Nguyễn Hải Nam, Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế, cũng lo ngại tình trạng sở hữu chéo ngân hàng và công ty tài chính. Ông nêu thực tế có hiện tượng lách luật tỷ lệ sở hữu, hạn mức tín dụng cho đối tượng doanh nghiệp vay thông qua "vốn bật tường" từ ngân hàng A sang ngân hàng B hoặc công ty tài chính A sang công ty tài chính B; hay sau ngân hàng A là thấy bóng dáng ngân hàng A’ hoặc doanh nghiệp B và phần lớn là doanh nghiệp bất động sản. Việc này tiềm ẩn sự thao túng, sở hữu chéo.
"Quy định của luật đã đủ để khắc phục tình trạng sở hữu chéo hay chưa? Sở hữu chéo ngân hàng là lực cản với năng lực cạnh tranh sòng phẳng, công bằng và phát triển lành mạnh hệ thống ngân hàng, nên cần biện pháp xử lý căn cơ hơn", ông nêu vấn đề.
Để ngăn chặn hiện tượng này, Thủ tướng từng yêu cầu Bộ Công an phối hợp với Ngân hàng Nhà nước sớm có các giải pháp ngăn chặn, xử lý tình trạng sở hữu chéo, thao túng tại các tổ chức tín dụng. Việc này nhằm bảo đảm an toàn hệ thống ngân hàng và an ninh tài chính, tiền tệ. (Còn nữa)
