Ngập trong nợ, lối đi nào cho TISCO II?

TISCO II (Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn II - Công ty Gang thép Thái Nguyên) được biết đến là dự án nằm trong 12 dự án thua lỗ của ngành công thương. Xây dựng từ năm 2007 nhưng đến nay tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả của dự án là 3.896 tỉ đồng..., tức tương đương với tổng mức đầu tư của dự án ban đầu, nhiều hạng mục dừng thi công từ năm 2013.

Theo lãnh đạo Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO), do các vướng mắc không thể giải quyết dứt điểm của hợp đồng EPC với nhà thầu chính (Tập đoàn Xây lắp Luyện kim Trung Quốc - MCC) và 14 nhà thầu phụ Việt Nam, nên dự án tạm dừng, chưa tiếp tục triển khai thi công. Hiện nay, những gì TISCO có thể làm là gửi nhiều báo cáo tới Chính phủ, các ban, ngành và chờ ý kiến chỉ đạo.

Hiện trong khuôn viên dự án, thiết bị nằm la liệt trên những bãi cỏ um tùm. Nhiều hạng mục hư hỏng. Thời gian không chỉ làm hoen gỉ dây chuyền, máy móc, thiết bị nhập về, mà còn khiến khối nợ của TISCO mỗi ngày một phình to.

Nhiều hạng mục trong dự án “đắp chiếu” từ năm 2013.

Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, dự án này đã tiêu tốn hơn 4.421 tỉ đồng, tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả là hơn 3.896 tỉ đồng.

Báo cáo tài chính hợp nhất quý III/2019 của Công ty CP Gang thép Thái Nguyên (TISCO) cho thấy tính đến cuối tháng 9, tổng giá trị xây dựng cơ bản dở dang cho TISCO II là 5.287 tỉ đồng (tăng 194 tỉ đồng) chỉ sau 9 tháng, dù ngừng thi công.

Năm 2019 cũng là lần đầu tiên, công ty kiểm toán đưa ra ý kiến kiểm toán ngoại trừ đối với báo cáo tài chính của TISCO, dù các năm trước đã liên tục nhấn mạnh vấn đề liên quan đến dự án mới. Đến cuối năm 2019, hơn 615 tỷ đồng nợ gốc của TISCO đã rơi vào tình trạng quá hạn, nợ phải trả ngắn hạn cao hơn tài sản ngắn hạn tới 2.885 tỷ đồng; tổng quy mô nợ vay của TISCO xấp xỉ 4.853 tỷ đồng, đóng góp hơn một nửa nguồn vốn.

Thời gian không chỉ làm hoen gỉ dây chuyền, máy móc, thiết bị nhập về, mà còn khiến khối nợ của TISCO mỗi ngày một phình to.

Khó khăn lớn nhất của TISCO hiện nay là dự án ngừng thi công, trong khi lãi vay tăng từng ngày. Tình hình tài chính đang khủng hoảng khi dự án không được tái khởi động kịp thời. Bên cạnh đó, do dự án tạm dừng và chưa có hướng giải quyết nên các ngân hàng cho vay vốn đã hạ mức đánh giá tài chính của doanh nghiệp xuống thấp, tăng lãi vay dẫn đến khó khăn lớn trong cân đối dòng tiền.

Thực tế, ngay từ năm 2019, TISCO đã phải co kéo dòng tiền bằng cách thỏa thuận với các nhà cung cấp để tăng thời gian trả chậm hay yêu cầu khách hàng ứng trước tiền, đồng thời giảm tồn kho và làm việc với các ngân hàng để vay kịch hạn mức mới có đủ nguồn vốn cho hoạt động kinh doanh thông thường.

Lối đi nào cho TISCO?

Bộ Công Thương cho biết TISCO đã phối hợp tư vấn giám sát làm việc với nhà thầu MCC, các nhà thầu phụ Việt Nam để rà soát chốt số liệu khối lượng công việc đã thực hiện, xác định khối lượng công việc cần triển khai tiếp với mong muốn "giải cứu" nhanh nhất. TISCO đã hoàn thiện dự thảo phương án giải quyết, đang trình cấp thẩm quyền cho ý kiến để tiếp tục đàm phán với nhà thầu.

Bộ Công Thương thừa nhận khó khăn lớn nhất là chưa xử lý được vướng mắc trong hợp đồng EPC với nhà thầu MCC. Trong khi đó, các bộ, ngành liên quan vẫn đang loay hoay tìm phương án hữu hiệu để vực dậy dự án. Cũng theo Bộ Công Thương, việc giải phóng nghĩa vụ bảo lãnh của Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNSteel) với VietinBank vẫn chưa được thực hiện.

Để giải quyết khó khăn, Bộ Công Thương kiến nghị Thủ tướng Chính phủ phương án bán đấu giá toàn bộ số cổ phần của VNSteel tại TISCO bảo đảm thu hồi tối đa phần vốn của VNSteel. Đồng thời, thu hút được các nhà đầu tư có năng lực tài chính để quản trị, tái cơ cấu, khôi phục hiệu quả hoạt động của TISCO.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu nhấn mạnh việc kêu gọi nhà đầu tư vào để vực dậy dự án là phương án tối ưu hiện nay. Tuy nhiên, các nhà đầu tư sẽ phải tính toán dòng vốn, tổng số vốn "đổ" vào để có thể tiếp tục triển khai dự án này. Ông Hiếu khẳng định phương án này cũng bảo đảm nguyên tắc không "rót" ngân sách để cứu các dự án thua lỗ mà Chính phủ đề ra.

Dù vậy, với một dự án "đắp chiếu" như thế này thì Chính phủ cần có chính sách ưu đãi để nhà đầu tư sẵn sàng bỏ tiền. Bước đầu, nên tính toán chính xác số tiền cần để có thể tái khởi động dự án cho đến lúc hoàn thành, từ đó làm cơ sở cho các nhà đầu tư cân đối.

Tại phiên họp Ban Chỉ đạo xử lý các tồn tại, yếu kém của một số dự án và doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc ngành Công thương do Phó thủ tướng thường trực Trương Hòa Bình chủ trì vào đầu tháng 4, ông Nghiêm Xuân Đa, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tổng công ty Thép Việt Nam - VNSteel (công ty mẹ của TISCO) thừa nhận, việc bám theo nguyên tắc xử lý dự án theo cơ chế thị trường và Nhà nước không cấp vốn, đồng thời đảm bảo vốn nhà nước tại doanh nghiệp có xác suất không khả thi rất cao.

Điều này đã khiến các đơn vị, cá nhân trực tiếp xử lý Dự án chần chừ, chỉ đưa ra kiến nghị chung chung và chờ ý kiến của cơ quan quản lý cấp trên.

Năm 2014, Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) đã từng góp thêm 1.000 tỷ đồng vốn điều lệ vào TISCO, nhưng sau 3 năm hết kiên nhẫn, đã rút toàn bộ phần vốn này. Suốt thời gian qua, thỏa thuận với nhà thầu MCC vẫn chưa kết thúc do nhiều nội dung vượt quá thẩm quyền của chủ đầu tư.

Một phương án đã được đưa ra tại cuộc họp nói trên là bán toàn bộ phần vốn của VNSteel tại Dự án, đồng thời, chuyển trách nhiệm bảo lãnh liên quan đến các khoản vay nợ của TISCO sang nhà đầu tư mới. SCIC là đầu mối được giao xử lý việc thoái vốn này.

Bán vốn ở thời điểm vẫn còn vướng mắc với nhà thầu đồng nghĩa phải chấp nhận lợi ích thu về thấp hơn, theo một mức giá chiết khấu quyết định bởi cơ chế thị trường. Hơn nữa, không chỉ là câu chuyện về giá, bài toán bán vốn tại dự án của TISCO còn cần nhà đầu tư có năng lực tài chính để có thể chạy đường dài.

Mai Hương(T/H)/Sở hữu Trí tuệ