Vấn đề thực phẩm bẩn, quảng cáo sai sự thật làm nóng nghị trường Quốc hội

Nhức tạp chất thực phẩm bẩn

Phát biểu thảo luận tại buổi họp chiều 10/11 góp ý dự thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người dùng (bản sửa đổi), đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (đoàn Quảng Nam) cho rằng, sau hơn 10 năm thi hành Luật Bảo quyền bảo vệ quyền lợi người sử dụng đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, tạo lập hành lang pháp lý cần thiết để bảo vệ quyền lợi người dùng và có những hoạt động tích cực đến sự phát triển của thị trường.

Trong xu thế phát triển nhanh, năng động của nền kinh tế, việc sửa đổi luật lần này là cần thiết để có thể bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trước những biến đổi nhanh của thị trường. Nữ đại biểu bày tỏ sự thống nhất cao với dự thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi). Tuy nhiên, bà cũng đưa ra góp ý về 3 vấn đề chính.

Một công việc giải quyết tranh chấp nhận bằng hình thức thương mại giữa người dùng với các tổ chức, cá nhân kinh doanh là một trong các phương thức được sử dụng phổ biến, thường xuyên khi xảy ra tranh chấp. Tuy nhiên, tự động, thủ tục thương lượng và các liên kết tài nguyên chế độ đến việc thực hiện kết quả thương lượng còn chưa được định hướng cụ thể. This control to the user focus is not accept the full time about the permissions, the service of my life in the role is a side of trade.

Chính vì vậy, việc thực thi các kết quả thương lượng thường không đạt được những hiệu quả như mong muốn và đôi khi cuộc thương lượng sẽ trở thành "những cái bẫy" đặt ra cho người tiêu dùng, thậm chí là đưa họ vào vòng lao lý. Đại biểu đề nghị ban soạn thảo xem xét, nghiên cứu bổ sung vào dự thảo luật một số vấn đề quan trọng như bổ sung quyền đề nghị thương lượng của các tổ chức, cá nhân kinh doanh và trình tự, thủ tục thương lượng trong trường hợp tổ chức, cá nhân kinh doanh đề nghị thương lượng tại các Điều 56, 57 của dự thảo.

Bổ sung vào Mục 2 Chương V của dự thảo về nguyên tắc thực hiện thương lượng, bổ sung quy định về việc thực hiện kết quả thương lượng để đảm bảo tính hiệu quả của công tác thương lượng. Đồng thời, đề nghị bổ sung vào Điều 53 dự thảo luật quy định về việc các bên có quyền thỏa thuận chọn một hoặc nhiều phương thức giải quyết tranh chấp bằng văn bản khi xác lập giao dịch để nâng cao tính chặt chẽ trong quá trình giao dịch và dễ dàng trong việc lựa chọn phương thức giải quyết nếu xảy ra tranh chấp.

Hai là, tình trạng mất vệ sinh an toàn thực phẩm còn diễn biến phức tạp. Thực phẩm bẩn hiện nay là thực trạng nhức nhối, tràn lan trên thị trường nhưng chưa được kiểm soát hiệu quả.

"Thực tế, các thực phẩm bẩn, thực phẩm không đảm bảo chất lượng có thể không gây nguy hại ngay cho người tiêu dùng, chẳng khác nào họ đem tiền mua bệnh mà không hề biết mình phải đối diện với nhiều tác hại bệnh tật, bào mòn dần sự sống, thậm chí là nguyên nhân của những căn bệnh rất nguy hiểm như ung thư sau thời gian dài sử dụng"- đại biểu Trinh nhấn mạnh.

Trong trường hợp này, theo quan điểm của vị đại biểu đoàn Quảng Nam, người tiêu dùng cần được pháp luật bảo vệ theo hướng tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm bẩn, thực phẩm và nguyên liệu thực phẩm kém chất lượng phải có trách nhiệm bồi thường cho người tiêu dùng mà không cần phải minh chứng bằng hậu quả.

Hiện nay, hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn còn tồn tại bởi một mặt do công tác quản lý, mặt khác là do tâm lý người tiêu dùng mong muốn tìm đến hàng hóa giá rẻ, trong khi người sản xuất, kinh doanh thì thổi bùng chất lượng đánh lừa người tiêu dùng, do vậy mà hàng hóa chất lượng, sản phẩm xanh, sạch khó có thể cạnh tranh với hàng giả, hàng nhái.

Theo bà Trinh, có rất nhiều mô hình thanh niên khởi nghiệp, lập nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp hướng đến các sản phẩm xanh, sạch và đảm bảo chất lượng nhưng lại gặp rất nhiều khó khăn do sản phẩm luôn có giá thành cao, trong khi thị hiếu người dân hướng đến sản phẩm rẻ, đẹp mà ít quan tâm đến chất lượng, dẫn đến tình trạng nông sản sạch khó có đất sống, còn các nông sản bẩn vẫn tràn lan.

"Câu chuyện đó có một phần trách nhiệm từ các cơ quan quản lý, trách nhiệm của các hộ sản xuất, kinh doanh nông sản và một phần đến từ trách nhiệm của người tiêu dùng khi còn quá dễ dãi với những sản phẩm hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng nói chung và thực phẩm, nông sản bẩn nói riêng", đại biểu Trinh nhấn mạnh.

Vì vậy, trong dự thảo luật cần xem xét bổ sung quy định về trách nhiệm của người tiêu dùng trong trường hợp xảy ra hậu quả mà người tiêu dùng cũng có lỗi khi không thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ được quy định về nghĩa vụ của người tiêu dùng.

Nội dung thứ ba, hiện nay trên môi trường không gian mạng, các loại quảng cáo trên các nền tảng trình duyệt, ứng dụng giải trí dễ dàng tiếp cận người tiêu dùng mà chưa được sự kiểm soát chặt chẽ. Điều này thật nguy hại khi các sản phẩm chức năng, các loại thuốc ngày ngày vẫn được phù phép, quảng cáo có tác dụng như thần dược trên các ứng dụng lớn như Facebook, Youtube, Tiktok, thậm chí là các trang báo điện tử chính thống, theo đại biểu. Hay như thời gian vừa qua, tình trạng một số nghệ sĩ Việt Nam quảng cáo thuốc, mỹ phẩm sai sự thật đã được báo chí lên án nhưng chế tài đối với các vấn đề này vẫn chưa được xây dựng đầy đủ.

"Đề nghị trong dự thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng lần này, cần quy định hành vi chuyển tải các quảng cáo sai sự thật là một trong các hành vi cấm các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh quảng cáo, cho phép quảng cáo đối với các sản phẩm này đều phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình", đại biểu đề nghị.

Chế tài hiện hành chưa đủ sức răn đe

Góp ý vào dự thảo, đại biểu Huỳnh Thị Phúc (đoàn Bà Rịa - Vũng Tàu) cho biết, từ thực tiễn và xu hướng phát triển của việc mua, bán hàng qua hình thức thương mại điện tử như hiện nay, những quy định bảo vệ người tiêu dùng trên không gian mạng chưa cụ thể.

Đại biểu cho rằng cơ quan soạn thảo cần rà soát và điều chỉnh thống nhất các quy định về bảo vệ quyền, quyền lợi của người tiêu dùng trên không gian mạng với các luật liên quan.

"Từ thực hiện công tác bảo vệ quyền lợi tiêu dùng cho thấy, các chế tài hiện hành chưa đủ sức răn đe, giáo dục đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm quyền lợi người tiêu dùng. Trong khi quy định của pháp luật hiện hành về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên không gian mạng chưa đủ các chế tài mạnh mẽ", đại biểu nhìn nhận.

Đại biểu cũng đề nghị bổ sung quy định về các phương thức giải quyết tranh chấp giữa người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh đầy đủ và bao quát hơn.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Uyên (đoàn Long An) thì đề nghị xem xét, bổ sung quy định về hành vi mua bán thông tin để có giải pháp bảo vệ thông tin người tiêu dùng một cách đồng bộ. "Trong thực tế vừa qua xảy ra rất nhiều trường hợp để lộ lọt thông tin người tiêu dùng, trong đó có trường hợp mua bán thông tin người tiêu dùng. Những trường hợp này phải xử lý theo quy định của pháp luật", đại biểu Uyên nêu dẫn chứng.

Đại biểu Trần Thị Thu Hằng (đoàn Đắk Nông) cũng cho rằng có hiện tượng sử dụng thông tin của khách hàng mà không được cho phép, sử dụng cho các mục đích ngoài thỏa thuận. Đại biểu đề nghị nghiên cứu quy định việc bảo vệ thông tin cá nhân cho người tiêu dùng, nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Đại biểu chỉ rõ, dự thảo Luật quy định: Trong trường hợp hệ thống thông tin bị tấn công làm phát sinh nguy cơ mất thông tin của người tiêu dùng, tổ chức, cá nhân kinh doanh hoặc bên lưu trữ thông tin liên quan phải thông báo cho cơ quan chức năng trong vòng 24 giờ sau khi phát hiện sự cố và thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo đảm an toàn thông tin của người tiêu dùng. Đại biểu đề nghị cần làm rõ cơ quan chức năng nêu trên là cơ quan nào, để đảm bảo tính khả thi khi triển khai trên thực tế.

Đề xuất bổ sung khái niệm người tiêu dùng

Khái niệm "người tiêu dùng" trong dự thảo luật là nội dung được các đại biểu rất quan tâm và đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc để có quy định đầy đủ, toàn diện. Theo đại biểu Nguyễn Thị Mai Phương (đoàn Gia Lai), dự thảo Luật có sự thay đổi rất lớn về phạm vi điều chỉnh khi đã sửa đổi khái niệm người tiêu dùng. Theo đó, người tiêu dùng bây giờ trong dự thảo luật là chỉ bao gồm cá nhân mà không bao gồm tổ chức mua sắm hàng hóa và dịch vụ cho mục đích tiêu dùng của tổ chức.

Cho rằng lý do của việc không điều chỉnh đối với tổ chức trong dự thảo Luật là chưa thuyết phục, không tán thành với sửa đổi này, đại biểu Phương đề nghị cần phải điều chỉnh đối với tổ chức. Theo bà, nếu Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng không bảo vệ đối tượng là "tổ chức" thì quyền lợi của nhóm đối tượng này có thể dễ bị xâm hại và gây thiệt hại chung cho xã hội.

Đại biểu Ma Thị Thúy (đoàn Tuyên Quang) cũng đề nghị Ban soạn thảo bổ sung từ "tổ chức" vào khoản 1, bởi người tiêu dùng không chỉ là một cá nhân mà còn có tổ chức mua hoặc sử dụng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ cho mục đích tiêu dùng sinh hoạt.

Tại Điều 16 nghĩa vụ của người tiêu dùng, đại biểu Ma Thị Thúy đề nghị ban soạn thảo xem xét bổ sung nội dung nghĩa vụ tuân thủ các điều kiện bảo đảm chất lượng đối với hàng hóa trong quá trình sử dụng theo quy định.

Bởi trên thực tế, theo bà Thuý, một số trường hợp người tiêu dùng lạm dụng quyền của mình dẫn tới ảnh hưởng lợi ích của cá nhân, tổ chức kinh doanh như đưa tin sai sự thật về chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Chính vì vậy, người tiêu dùng phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về thông tin mình đưa ra và bồi thường cho cá nhân, tổ chức kinh doanh nếu có thiệt hại xảy ra từ việc đưa thông tin sai sự thật.

Đại biểu Triệu Thị Huyền (đoàn Yên Bái) cũng lo ngại người tiêu dùng lạm quyền, đưa các thông tin không đúng sự thật về sản phẩm gây ảnh hưởng đến doanh nghiệp. Do đó, ĐB Huyền đồng tình với đề xuất của đại biểu Ma Thị Thuý về việc bổ sung quy định người tiêu dùng phải chịu trách nhiệm về thông tin sản phẩm mình đưa ra, phải bồi thường thiệt hại nếu đưa, phản hồi về sản phẩm không đúng sự thật.

"Quy định như vậy sẽ đảm bảo cho người tiêu dùng hiểu và thực hiện tốt trách nhiệm, nghĩa vụ của mình đối với hoạt động mua bán và sử dụng hàng hóa sản phẩm, dịch vụ"- đại biểu Huyền nhấn mạnh.

Theo đại biểu Trần Thị Vân (đoàn Bắc Ninh), khoản 3 Điều 34 dự thảo luật quy định việc bồi thường thiệt hại được thực hiện theo quy định của pháp luật về dân sự, tuy nhiên theo bà vân, không phải lúc nào thiệt hại cũng có thể xác định được ngay khi người tiêu dùng xử lý hàng hóa để áp dụng pháp luật về dân sự.

Vị đại biểu nêu thực tế, có những mặt hàng thực phẩm không đảm bảo chất lượng, người tiêu dùng sử dụng chưa gây hậu quả ngay mà có thể một năm hoặc nhiều năm sau mới phát bệnh, liệu khi đó việc bồi thường có được thực hiện hay không.

Từ bất cập này, đại biểu Vân cho rằng, để việc thực hiện bồi thường thiệt hại kịp thời, cần bổ sung Điều 34 một khoản quy định, phải áp dụng trách nhiệm bồi thường thiệt hại do sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật gây ra cho người tiêu dùng không chỉ khi có thiệt hại xảy ra, mà ngay cả khi thiệt hại chưa xảy ra trên thực tế.

Xử lý nghiêm hành vi lừa đảo người dân

Đại biểu Trần Đình Gia (đoàn Hà Tĩnh) cho biết, trong thực tế nhận được phản ánh của người dân về việc có doanh nghiệp đi về các vùng nông thôn tổ chức các hội thảo về chăm sóc sức khỏe, người đến dự hội thảo được nhận quà, gồm có 1 gói bánh hoặc một ít gói mì tôm rẻ tiền, người dân đến dự hội thảo rất đông.

Qua nội dung của hội thảo, Ban tổ chức hội thảo lồng ghép vào đó để giới thiệu các sản phẩm chăm sóc sức khỏe như thuốc phòng tai biến, thuốc huyết áp, tiểu đường, hoạt huyết dưỡng não… Những thuốc này chủ yếu có nguồn gốc xuất xứ từ Trung Quốc và Hàn Quốc rất đắt tiền.

Nghe nói đến các sản phẩm này, người dự hội thảo mua rất nhiều, chủ yếu người cao tuổi, người mua ít cũng hết 1-2 triệu, có người mua đến 15-20 triệu. Khẳng định thuốc này không phải hàng giả, nên người dân đổ xô đi mua. Tuy vậy, không phải ai cũng cần phải dùng thuốc này, nên dùng một thời gian, người dân bảo bị lừa, nhưng thực chất qua kiểm tra thì không phải bị lừa.

Tôi có hỏi các chức năng cơ bản ở đâu? Người dân phản ánh là cơ quan chức năng để kiểm tra nhưng không bắt được, vì không có phạm vi gì nên không thể xử lý, nhưng oái oăm thay doanh nghiệp lấy lại hình ảnh của cơ quan chức năng kiểm tra để xác định họ làm đúng, không có gì sai cả, họ mua bán là cần thiết, nhưng người dân lại càng mua. Đây là sự việc làm hiểu biết, không có thông tin của người dân để trục lợi. Tôi nghĩ trong dự án luật này phải tính đến chuyện tình cảm để có 1 quy định chặt chẽ để bảo vệ quyền lợi người dùng ”, đại biểu Trần Đình Gia nói.