Trong thời gian qua, với sự phát triển của nền kinh tế số, việc kinh doanh trên nền tảng số trở nên phổ biến. Theo báo cáo của Bộ Công Thương, doanh thu thương mại điện tử Việt Nam năm 2021 ước đạt 13,7 tỷ USD, tăng 16% so với năm 2020 và chiếm 6,5% tổng doanh thu bán lẻ cả nước.
Theo xu hướng phát triển TMĐT sẽ có sự chuyển dịch doanh thu từ các giao dịch giữa doanh nghiệp đến người tiêu dùng, sang các giao dịch giữa cá nhân với nhau. Thực tế hiện nay có nhiều doanh nghiệp đang sử dụng các phương thức giao dịch TMĐT để giảm thiểu các khâu trung gian, giảm chi phí và tăng tốc độ lưu thông hàng hoá đồng thời ngày càng nhiều cá nhân sử dụng các mạng xã hội, trang TMĐT để cung cấp hàng hoá, dịch vụ đến người tiêu dùng.
Chính sự phát triển nhanh chóng, bùng nổ cùng nhiều hình thức mới nêu trên của TMĐT thời gian qua đã đặt ra những thách thức mới, không nhỏ đối với cơ quan quản lý nhà nước trong đó có cơ quan thuế, cụ thể: Thứ nhất, khó khăn trong quản lý đầy đủ các nguồn thu, đối tượng nộp thuế. Thứ hai, khó khăn trong việc xác định được căn cứ tính thuế. Thứ ba, khó phân biệt rõ loại thu nhập làm cơ sở đánh thuế. Trong nền kinh tế số rất khó phân biệt một số loại thu nhập, đặc biệt là bản quyền, phí dịch vụ và lợi nhuận kinh doanh.
Thứ tư, khó kiểm soát giao dịch kinh doanh để quản lý đối tượng thu thuế đối với hoạt động kinh doanh thương mại điện tử, một đối tượng có thể có nhiều gian hàng trên 1 sàn giao dịch TMĐT, và cùng lúc trên nhiều sàn giao dịch TMĐT, nhiều trang mạng xã hội. Thứ năm, việc kiểm soát dòng tiền cũng không dễ dàng khi hệ thống thanh toán theo hình thức COD (trả tiền mặt khi giao hàng) được áp dụng phổ biến hơn các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt.
Việc quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử còn nhiều khó khăn và thách thức.
Thời gian qua, trên cơ sở Đề án quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT đã được Bộ Tài chính phê duyệt, Kế hoạch tổng thể triển khai đề án ban hành kèm Quyết định số 2146/QĐ-TCT ngày 12/11/2021 của Bộ trưởng Bộ Tài chính và Kế hoạch chi tiết triển khai đề án kèm theo quyết định số 1741/QĐ-TCT ngày 29/11/2021 của Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế, Tổng cục Thuế đã triển khai những công việc như, xây dựng, hoàn thiện cơ sở pháp lý: Triển khai sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật thuế về quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh TMĐT tại Luật Quản lý thuế, Luật Thuế và các văn bản hướng dẫn thi hành theo hướng quy định các tổ chức trung gian thanh toán, tổ chức là đối tác của các nhà cung cấp nền tảng số nước ngoài không có cơ sở kinh doanh cố định tại Việt Nam, tổ chức là chủ sở hữu sàn giao dịch TMĐT có trách nhiệm phối hợp cơ quan thuế trong công tác quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT, cụ thể: tổ chức là chủ sở hữu sàn giao dịch TMĐT có trách nhiệm cung cấp thông tin; khai thuế, nộp thuế thay cho các tổ chức, cá nhân có hoạt động kinh doanh trên sàn TMĐT có chức năng đặt hàng trực tuyến.
Tổng cục Thuế đã khai trương Cổng thông tin điện tử dành cho nhà cung cấp ở nước ngoài (Etaxvn.gdt.gov.vn) và triển khai ứng dụng thuế điện tử trên nền tảng thiết bị di động (eTax Mobile). Triển khai đồng bộ công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế, trong đó chú trọng hình thức tuyên truyền tại các chuyên mục đặc biệt về pháp luật thuế qua các phương tiện thông tin đại chúng, tạp chí chuyên ngành; Phát động cuộc thi viết về thuế đối với TMĐT để mọi người dân chung tay đề xuất, hiến kế nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT; phối hợp với Viện CLTC tổ chức Hội thảo: “Thuế đối với thương mại điện tử và dịch vụ số xuyên biên giới: Kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn Việt Nam”;
Đã làm việc, phối hợp các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan, cụ thể: Đã ký kết Thỏa thuận phối hợp công tác với Bộ Công Thương, có văn bản gửi Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số thuộc Bộ Công thương để phối hợp cung cấp thông tin về website, ứng dụng TMĐT. Trên cơ sở dữ liệu được cung cấp, cơ quan thuế sẽ thực hiện rà soát website, ứng dụng TMĐT nếu thực tế không còn hoạt động sẽ lập danh sách để cung cấp cho Bộ Công thương làm cơ sở chấm dứt đăng ký thiết lập website TMĐT theo quy định của pháp luật;
Đã ký kết Thỏa thuận phối hợp công tác với Bộ Thông tin và Truyền thông và làm việc với một số đơn vị thuộc Bộ TTTT để khai thác, truyền nhận, kết nối thông tin doanh nghiệp quảng cáo xuyên biên giới, danh sách cá nhân có phát sinh doanh thu từ quảng cáo trên sản phẩm, dịch vụ nội dung thông tin số, doanh nghiệp trong nước có hoạt động cung cấp dịch vụ viễn thông và sử dụng tài nguyên kho số;
Đã làm việc với Bộ Công an để đề xuất phối hợp thực hiện kết nối, chia sẻ CSDL phục vụ công tác quản lý thuế; phối hợp với Cục An ninh mạng trong việc trao đổi thông tin về các cá nhân thu nhập từ quảng cáo do cung cấp sản phẩm, dịch vụ nội dung thông tin số trên nền tảng chia sẻ video xuyên biên giới và các cá nhân có hoạt động kinh doanh mua, bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trên các website TMĐT, mạng xã hội,... phục vụ công tác quản lý đối với hoạt động TMĐT; Đang trong quá trình xây dựng dự thảo Thỏa thuận phối hợp công tác giữa Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước để triển khai các quy định về phối hợp giữa 02 cơ quan đã được quy định trong Luật Quản lý Thuế.
Đã xây dựng kế hoạch kiểm tra, đối chiếu thông tin theo chuyên đề quản lý thuế hoạt động thương mại điện tử đối với một số doanh nghiệp trong nước và một số nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở kinh doanh cố định tại Việt Nam. Qua đó, đã hướng dẫn đơn vị kê khai, nộp thuế theo quy định của pháp luật và kiến nghị sửa đổi, bổ sung một số vấn đề chính sách liên quan đến quản lý hoạt động TMĐT.
Chính sự phát triển nhanh chóng, bùng nổ cùng nhiều hình thức mới của TMĐT thời gian qua đã đặt ra những thách thức mới, không nhỏ đối với cơ quan quản lý nhà nước trong đó có cơ quan thuế.
Qua triển khai các giải pháp nêu trên, ngành thuế đã đạt được một số kết quả đáng ghi nhận. Cơ bản người nộp thuế là cá nhân hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực TMĐT đã có ý thức tự giác kê khai, nộp thuế theo quy định của pháp luật. Một số sàn giao dịch TMĐT đã có sự phối hợp tốt trong việc triển khai cung cấp thông tin phục vụ công tác quản lý thuế. Cơ quan thuế đã tăng cường quản lý thuế và đưa vào diện quản lý thuế đối với rất nhiều cá nhân, tổ chức có kinh doanh trong lĩnh vực TMĐT để tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế thực hiện theo quy định của pháp luật.
Để quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT, ngày 06/9/2021 Bộ Tài chính đã phê duyệt Đề án “Quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT”, theo đó, Tổng cục Thuế đã và đang tiếp tục triển khai thực hiện Đề án Quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT, cụ thể:
Thứ nhất, tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế đặc biệt hướng dẫn NCCNN lớn đăng ký, kê khai, nộp thuế trên Cổng thông tin điện tử của ngành thuế. Chú trọng tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế là cá nhân kinh doanh TMĐT thực hiện kê khai, nộp thuế theo quy định pháp luật.
Thứ hai, tích cực tham gia đàm phán xây dựng nội dung Hiệp định đa phương về phân bổ quyền đánh thuế đối với thu nhập từ kinh tế số.
Thứ ba, hoàn thiện quy định pháp luật về thuế để tăng cường trách nhiệm của chủ sở hữu sàn TMĐT trong việc khai thuế, nộp thuế thay cho người bán hàng hóa, dịch vụ thông qua sàn TMĐT có chức năng đặt hàng trực tuyến và cung cấp thông tin cho cơ quan thuế bằng phương thức điện tử.
Đồng thời đề xuất những nội dung sửa đổi, bổ sung đối với VBQPPL chuyên ngành để đảm bảo căn cứ pháp lý thống nhất và đạt hiệu quả cao trong công tác quản lý đối với hoạt động TMĐT.
Thứ tư, tiếp tục hiện đại hoá công tác quản lý thuế; nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin để kết nối, lưu trữ thông tin để hỗ trợ, kết nối với người nộp thuế (nhà cung cấp nước ngoài, Sàn thương mại điện tử...) theo hình thức điện tử trực tiếp tại Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thuế. Ngày 21/3/2022 Bộ Tài chính đã chính thức khai trương Cổng thông tin điện tử dành cho nhà cung cấp nước ngoài (NCCNN) không có cơ sở kinh doanh cố định tại Việt Nam và triển khai Ứng dụng thuế điện tử trên nền tảng thiết bị di động (eTax Mobile) cho các cá nhân.
Trong thời gian tới, để tạo điều kiện thuận lợi cho các Sàn trong việc trong việc cung cấp thông tin, nhằm mục đích tối ưu hóa công tác quản lý thuế (QLT) theo yêu cầu của QLT hiện đại, ứng dụng công nghệ 4.0, cải cách thủ tục hành chính, Tổng cục Thuế đã triển khai xây dựng Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thuế để tiếp nhận thông tin tổ chức, cá nhân kinh doanh trên sàn từ các sàn giao dịch TMĐT.
Thứ năm, xây dựng cơ sở dữ liệu để quản lý rủi ro đối với thương mại điện tử; áp dụng trí tuệ nhận tạo (AI) để xử lý dữ liệu, đưa ra các cảnh báo đối với trường hợp vượt ngưỡng rủi ro và đề xuất các biện pháp quản lý thuế theo rủi ro đối với hoạt động thương mại điện tử (Kết hợp cơ sở dữ liệu từ hóa đơn điện tử, thương mại điện tử). Cụ thể: Phối hợp các bộ, ban, ngành, tổ chức, hiệp hội có liên quan để trao đổi, kết nối thông tin tăng cường công tác quản lý chuyên ngành đối với TMĐT nói chung và quản lý thuế đối với TMĐT nói riêng. Trên cơ sở thông tin thu thập được, cơ quan thuế sẽ áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích, xử lý dữ liệu lớn đáp ứng quản lý thuế kịp thời, hiệu quả, hiện đại.
Triển khai xây dựng Cổng thông tin điện tử để các sàn giao dịch TMĐT cung cấp thông tin các tổ chức, cá nhân kinh doanh trên sàn theo hình thức điện tử. Tổng cục Thuế đã họp lấy ý kiến một số Cục Thuế, một số sàn giao dịch TMĐT và báo cáo Bộ về việc xây dựng Cổng thông tin điện tử để tiếp nhận thông tin, dữ liệu từ các sàn TMĐT, hiện nay đang trong quá trình xây dựng cơ sở hạ tầng, dự kiến vận hành, chạy thử trong tháng 11 để hoạt động chính thức trong tháng 12/2022.
Thứ sáu, xây dựng hệ thống quản lý thuế thông minh, đáp ứng khả năng kết nối dữ liệu với cơ quan quản lý nhà nước, tích hợp thông tin, xử lý dữ liệu lớn, hoạt động 24/7, hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế.
Thứ bảy, triển khai công tác thanh tra, kiểm tra theo kế hoạch thường xuyên và theo chuyên đề đối với hoạt động TMĐT, trong đó tập trung đối với NCCNN không có cơ sở kinh doanh cố định tại Việt Nam và một số chủ sở hữu sàn giao dịch TMĐT.
Thứ tám, tiếp tục phối hợp các bộ, ngành, tổ chức, hiệp hội có liên quan để trao đổi, kết nối thông tin, phối hợp quản lý và hoàn thiện việc sửa đổi chính sách, pháp luật để tăng cường công tác quản lý TMĐT. Theo đó, Bộ Tài chính (Tổng cục Thuế) đã làm việc, phối hợp các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan, cụ thể: Đã ký Thỏa thuận phối hợp công tác với Bộ Công Thương (cơ quan cấp phép, quản lý các website TMĐT) để chia sẻ cơ sở dữ liệu, kết nối để khai thác thông tin, hoàn thiện chính sách pháp luật để quản lý hoạt động kinh doanh thương mại điện tử; Đã ký Thỏa thuận phối hợp công tác với Bộ TTTT (cơ quan quản lý về mạng viễn thông, internet; quản lý cung cấp dịch vụ số với công tác quản lý thuế) để khai thác, truyền nhận, kết nối thông tin doanh nghiệp quảng cáo xuyên biên giới; danh sách cá nhân có phát sinh doanh thu từ quảng cáo trên sản phẩm, dịch vụ nội dung thông tin số; doanh nghiệp trong nước có hoạt động cung cấp dịch vụ viễn thông và sử dụng tài nguyên kho số.
Đã xây dựng chương trình làm việc với Bộ Công an (cơ quan quản lý về an ninh mạng) để đề xuất phối hợp thực hiện kết nối, chia sẻ CSDL phục vụ công tác quản lý thuế. Trong thời gian qua đã phối hợp với Cục An ninh mạng trong việc trao đổi thông tin về các cá nhân thu nhập từ quảng cáo do cung cấp sản phẩm, dịch vụ nội dung thông tin số trên nền tảng chia sẻ video xuyên biên giới như Facebook, Youtube, Tiktok,... và các cá nhân có hoạt động kinh doanh mua, bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trên các website TMĐT, mạng xã hội,... phục vụ công tác quản lý đối với hoạt động TMĐT;
Đã xây dựng dự thảo Thỏa thuận phối hợp công tác với Ngân hàng Nhà nước (cơ quan quản lý về thanh toán, phương tiện thanh toán) để triển khai các quy định về phối hợp cung cấp thông tin giữa 02 cơ quan đã được quy định trong Luật Quản lý Thuế. Trong thời gian qua, NHNN đã phối hợp với Bộ Tài chính trong việc chỉ đạo, hướng dẫn các ngân hàng thương mại kết nối, cung cấp thông tin số hiệu tài khoản thanh toán của tổ chức, cá nhân trong nước. Tính đến ngày 3/5/2022, Tổng cục Thuế đã hoàn thành việc nâng cấp ứng dụng tiếp nhận thông tin số hiệu tài khoản thanh toán của tổ chức, cá nhân từ 91 ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.
