Thời gian qua, xét chung bức tranh kinh tế Việt Nam cho thấy nhiều dấu hiệu khởi sắc. Cụ thể, giải ngân vốn đầu tư công 2 tháng đầu năm 2022 đạt 8,61% kế hoạch, là mức cao nhất trong 5 năm trở lại đây, thể hiện nỗ lực, quyết tâm của các bộ, ngành, địa phương trong nhiệm vụ giải ngân vốn ngay từ đầu năm.
Hoạt động sản xuất công nghiệp cũng phục hồi tại hầu hết địa phương. Chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp (IIP) tháng 2 tăng 8,5% so cùng kỳ, riêng ngành chế biến, chế tạo - động lực dẫn dắt của nền kinh tế tăng 10%. Ðây là mức phục hồi ấn tượng vì cùng kỳ năm 2021, chỉ số IIP và chỉ số sản xuất của công nghiệp chế biến, chế tạo đều giảm 7,2% và 5,8%.
Đồng thời, tình hình doanh nghiệp có nhiều chuyển biến tích cực khi số doanh nghiệp quay lại hoạt động tăng ở mức ba con số. Doanh nghiệp thành lập mới cũng tăng 11,9%, cho thấy niềm tin của cộng đồng sản xuất, kinh doanh vào môi trường đầu tư và sức sống mãnh liệt của khu vực này trong điều kiện thị trường rất khó khăn do tác động của đại dịch Covid-19.
Tuy nhiên, đà phục hồi kinh tế Việt Nam nói riêng và kinh tế toàn cầu nói chung có nguy cơ bị kéo lùi vì những biến số mới về tình hình kinh tế, chính trị thế giới. Cuộc xung đột Nga - Ukraine tuy chỉ tác động gián tiếp đến kinh tế Việt Nam do hoạt động thương mại, đầu tư của Việt Nam với Nga và Ukraine không quá lớn, song lại có những ảnh hưởng đáng quan ngại.
Biến động của giá dầu đã đẩy giá bán lẻ xăng dầu trong nước lên mức cao nhất trong vòng 8 năm qua, gây áp lực lớn cho lạm phát. Một số tổ chức nghiên cứu trong nước đã đưa ra kịch bản dự báo lạm phát cả năm 2022 có thể vượt mức 4% và tăng trưởng thấp hơn mục tiêu, nếu giá dầu thế giới không hạ nhiệt.
TS Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê chỉ ra một số nguyên nhân khiến lạm phát tăng cao. Ðó là, tổng cầu tăng đột biến do kinh tế bắt đầu có đà phục hồi, kết hợp với tác động của việc triển khai Chương trình phục hồi kinh tế - xã hội có mức độ giải ngân khoảng 50% nguồn lực từ gói hỗ trợ gần 350 nghìn tỷ đồng trong năm 2022. Bên cạnh đó là ảnh hưởng từ việc đứt gãy chuỗi cung ứng trong nước và quốc tế; nguy cơ nhập khẩu lạm phát do nền kinh tế Việt Nam phụ thuộc khá nhiều vào nguyên vật liệu nhập khẩu.
Theo TS Nguyễn Bích Lâm, nếu lạm phát tăng cao sẽ tác động rất lớn tới nền kinh tế, tạo ra mặt bằng giá mới. Khi đó, các quyết định về đầu tư, kinh doanh đều tính toán trên mặt bằng giá mới, khiến chi phí đầu vào cao hơn, thu nhập thực tế của người dân bị giảm, từ đó làm giảm sức chi tiêu và giảm tổng cầu, tác động rất mạnh đến nền kinh tế.
Tại diễn đàn Kiểm soát lạm phát - Thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế diễn ra mới đây, ông Nguyễn Xuân Ðịnh, Phó Trưởng phòng Chính sách tổng hợp, Cục Quản lý Giá (Bộ Tài chính) cho rằng, không thể chủ quan trước diễn biến lạm phát vì từ đầu năm đến nay có những yếu tố không thể đoán định. Rủi ro lớn nhất là giá xăng dầu, bên cạnh đó là giá các mặt hàng nguyên liệu thành phẩm cũng tăng mạnh, ảnh hưởng đến các lĩnh vực kinh tế và đời sống.
Trước diễn biến này, Bộ Tài chính đã phối hợp với các bộ, ngành xây dựng kịch bản điều hành giá, trong đó sẽ có những kịch bản lạm phát ở mức hơn 4%, cao hơn chỉ tiêu Quốc hội giao là kiềm chế lạm phát ở mức khoảng 4%. Vì vậy, công tác điều hành giá được triển khai quyết liệt ngay từ đầu năm.