Thỏa thuận “giai đoạn 1” được ký kết vào thời điểm quan trọng ngày 15/01 đã ngăn chặn cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc leo thang, nhưng đồng thời cũng tạo ra những vấn đề có thể ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế và quan hệ của Trung Quốc với các đối tác thương mại.
Vấn đề lớn nhất hiện nay là tính khả thi của thỏa thuận này. Trung Quốc đã đồng ý mua thêm 200 tỷ USD hàng hóa công nghiệp và nông nghiệp, năng lượng và dịch vụ của Mỹ vào năm 2020 và 2021 so với mức cơ sở của năm 2017. Xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc đã giảm sau năm đó, điều đó có nghĩa là Trung Quốc đã hứa hẹn sẽ tăng nhập khẩu hàng hóa của Mỹ bằng cách khoảng 240 tỷ USD.
| |
Sự cần thiết phải tăng đột biến trong xuất khẩu của Mỹ được đặt câu hỏi trong bối cảnh suy thoái kinh tế ở Trung Quốc. Các nhà phân tích dự đoán Bắc Kinh chắc chắn có thể sử dụng các công cụ chỉ huy và kiểm soát để tăng mua hàng từ Mỹ. Nhưng điều này có thể khuyến khích các nhà cung cấp Mỹ sử dụng các phương pháp phi thị trường để cung cấp hàng hóa kém chất lượng với giá cao hơn.
Bằng cách ký thỏa thuận với Mỹ, Bắc Kinh đã thêm một nhân tố mới vào quan hệ kinh tế với các nước khác. Thỏa thuận này đã cắt xén những nỗ lực của các nhà cung cấp nguyên liệu và nông sản châu Á và Mỹ Latinh nhằm thay thế Mỹ trên thị trường Trung Quốc. Nó cũng giống như các kế hoạch sản xuất đậu nành của Nga với mục đích tăng xuất khẩu sang Trung Quốc. Thỏa thuận Mỹ-Trung đã đưa ra một lời “nhắc nhở” mới cho Nga rằng các chiến lược kinh tế nước ngoài cần được phân tích kỹ lưỡng liên quan đến các biến số khác như chính trị.
Trung Quốc có thể là một vài bất ngờ ở châu Âu. Thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung đã khiến EU tin rằng chiến lược gây áp lực của chính quyền Tổng thống Trump với Trung Quốc có thể thành công. Châu Âu đang có lập trường cứng rắn đối với Trung Quốc để buộc họ phải chấp nhận một thỏa thuận về các điều khoản của EU nơi độc quyền xuất khẩu công nghệ đổi mới sang Trung Quốc chỉ bị hạn chế bởi lệnh trừng phạt của Mỹ, đang chuẩn bị cho một thỏa thuận đầu tư với Trung Quốc.
Các quan chức Trung Quốc cho rằng thỏa thuận với Mỹ dựa trên các quy tắc thị trường và sẽ không ảnh hưởng đến lợi ích của nước khác, trong khi Trung Quốc tăng cường mở cửa kinh tế sẽ có lợi cho tất cả các bên, bao gồm cả châu Âu. Tuy nhiên, các bên sẽ sớm bắt đầu tiến hành một “trò chơi có tổng bằng không”. Cam kết của Trung Quốc với Mỹ là quá lớn. Việc thực hiện đầy đủ thỏa thuận Mỹ-Trung sẽ ngăn các nước khác gia tăng thương mại với Trung Quốc trong những năm tới và sẽ buộc một số nhà cung cấp rời khỏi thị trường Trung Quốc.
Trong cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, người nông dân Mỹ đã nhận được viện trợ của chính phủ trong hai năm. Trên thực tế, thu ngân sách của Mỹ từ mức thuế cao hơn đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc đã được sử dụng để giúp đỡ nông dân Mỹ. Nhưng bây giờ chính quyền Mỹ đã tuyên bố rằng nông dân sẽ nhận được khoản bồi thường cuối cùng trị giá 16 tỷ USD vào tháng 5, sau đó họ sẽ phát triển thịnh vượng từ các đơn đặt hàng lớn của Trung Quốc.
Thỏa thuận dường như có lợi thế xung quanh việc thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc sẽ vẫn còn hiệu lực, ngân sách Mỹ sẽ được bổ sung và nông dân sẽ có thể tự tồn tại. Hiệu ứng tích cực của thỏa thuận sẽ thể hiện vào mùa thu năm 2020, trước cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, điều này sẽ làm tăng đáng kể cơ hội tái đắc cử của ông Trump.
Mỹ và Trung Quốc có thể thực hiện bước tiếp theo và ký một thỏa thuận hai giai đoạn hay không? Chiến lược của Washington là đảm bảo rằng Trung Quốc đáp lại việc giảm thuế của Mỹ bằng cách đưa ra các cải cách cơ cấu sâu sắc và từ bỏ sự hỗ trợ của chính phủ cho các kế hoạch tạo ra một nền kinh tế đổi mới công nghệ cao. Washington đã sử dụng các cuộc đàm phán thương mại để làm suy yếu nền tảng kinh tế của Trung Quốc. Sự hợp tác với Mỹ đã trở thành một yếu tố trong chính sách kinh tế trong nước của Trung Quốc.
Những người ủng hộ cải cách Trung Quốc tuyên bố rằng, việc chấp nhận các điều kiện của Mỹ sẽ có lợi cho nước này. Sự xuất hiện của các doanh nghiệp nước ngoài trên thị trường nội địa và giảm hỗ trợ cho các công ty Trung Quốc sẽ làm tăng sự cạnh tranh, cuối cùng sẽ thúc đẩy các doanh nghiệp Trung Quốc. Họ trích dẫn ví dụ về việc Trung Quốc gia nhập WTO, đó là một thành công lớn mặc dù có nhiều lo ngại ban đầu.
Tuy nhiên, các nhà cải cách Trung Quốc đã cố gắng sử dụng yếu tố Trump để buộc chính quyền đưa ra những thay đổi căn bản có thể có tác dụng không ngờ. Việc rút hỗ trợ của chính phủ khỏi khu vực công có thể tạo ra một cú sốc mang lại doanh thu cho Trung Quốc từ thương mại lớn hơn với Mỹ nhưng sẽ tước đi đòn bẩy của Bắc Kinh để khuyến khích phát triển công nghệ. Trong trường hợp này, Trung Quốc sẽ không thể đạt được mục tiêu trở thành nhà lãnh đạo công nghệ toàn cầu vào những năm 2050. Vì vậy, nhiều khả năng Bắc Kinh không thể đẩy nhanh các cuộc đàm phán giai đoạn hai trong năm nay nhưng sẽ chờ kết quả của cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ.
Theo Việt Dũng/Báo Công Thương Điện Tử