Trước xung đột chiến tranh, thương mại, dịch bệnh xảy ra trên phạm vi toàn cầu thời gian qua đã bộc lộ nhiều vấn đề nền kinh tế nước ta cần khắc phục. Đầu tiên, dễ nhìn thấy nhất là tình trạng thiếu nguyên liệu sản xuất và phụ thuộc vào một số nguồn cung nhất định mà trước đó chúng ta đã liên tục cảnh báo.
Tiếp đến là tình trạng thiếu thị trường xuất khẩu, thiếu lao động, thiếu vốn, trình độ quản trị doanh nghiệp chưa tốt... Thực tế các ngành sản xuất chính phục vụ xuất khẩu hiện nay đều phụ thuộc vào nguyên liệu từ nước ngoài. Cụ thể như ngành thép Việt Nam mỗi năm nhập khẩu 9,3 triệu tấn thép, ngành dệt may nhập khẩu 90% bông và 40-45% vải, ngành nhựa nhập khẩu 70% nguyên liệu…
Tuy nhiên, PGS. TS Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhận định, các biến động đó cũng đồng thời mở ra những hướng phát triển mới, đòi hỏi doanh nghiệp và cả nền kinh tế phải đáp ứng để tồn tại, phát triển. Các rủi ro hiện nay từ dịch bệnh, thiên tai đến chiến tranh đều mang tính toàn cầu, tác động đến mọi quốc gia. Việt Nam đứng trước thách thức rất lớn nhưng cũng có sự tự tin nhất định, có khát vọng, có quyết tâm. Và việc xác định phải xây dựng nền kinh tế có năng lực độc lập, tự chủ trong điều kiện toàn cầu hóa là hoàn toàn đúng đắn.
Nhiều chuyên gia khác cũng cho rằng, trong 4 yếu tố trụ cột để phát triển kinh tế là thể chế chính sách, vốn, lao động và công nghệ đổi mới sáng tạo thì hiện nay công nghệ là yếu tố còn dư địa để khai thác. Trải qua điều kiện dịch bệnh trên diện rộng, đòi hỏi ứng dụng công nghệ vào sản xuất, phát triển kinh tế lại càng bức thiết.
Ông Nguyễn Đức Hiển, Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương cho biết, có hai nhiệm vụ then chốt trong xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với hội nhập quốc tế sâu rộng. Đó là, thực hiện đổi mới về công nghệ và tiến tới tự chủ công nghệ; tập trung phát triển thị trường trong nước. Chúng ta có dân số gần 100 triệu người, tỉ lệ người dân có thu nhập trung bình cao gia tăng và là thị trường tiêu thụ cực kỳ lớn, cần có giải pháp khai thác hiệu quả.
"Việt Nam dù đạt được những thành tựu về khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo nhưng để xây dựng nền kinh tế tự chủ thì mức độ tự chủ về công nghệ vẫn còn hạn chế, đang ở mức thấp trong năng lực đổi mới sáng tạo. Do đó, cái gốc đầu tiên là phải thay đổi các chính sách, giúp doanh nghiệp có thể thúc đẩy ứng dụng và nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo quốc gia, tự chủ công nghệ", ông Hiển nói.
Đồng quan điểm, TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh phân tích: Một nền kinh tế có nội lực mạnh sẽ thúc đẩy nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế, tạo tiền đề xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ.
Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn kinh tế vĩ mô bất ổn với nhiều tác động bất lợi từ các cú sốc bên ngoài. Để xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ trong bối cảnh mới hiện nay, cần tăng năng lực chống chịu. Giữ được ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn, không để đứt gãy các chuỗi cung ứng… có ý nghĩa hết sức quan trọng để bảo đảm nền kinh tế không bị phụ thuộc, chi phối lớn bởi bên ngoài.
"Độc lập tự chủ và chủ động tích cực hội nhập là kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại. Trong đó, nội lực là yếu tố quyết định, lâu dài còn ngoại lực là quan trọng, đột phá và thường xuyên. Phải kết hợp được sức mạnh của dân tộc và sức mạnh của thời đại, có sự tương trợ nhưng vẫn độc lập các nguồn lực".
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính