"Thuốc xanh, thuốc đỏ" Arbidol- hiệu quả không đồng nhất
Arbidol (Umifenovir) thực chất là thuốc kháng virus phổ rộng được Nga, Trung Quốc sử dụng dự phòng và điều trị cúm mùa; còn Liên hoa Thanh ôn chứa chất gây nghiện, không có tác dụng trị Covid. Tuy nhiên tại Việt Nam, thuốc này chưa được Bộ Y tế cấp phép, hiện bán phổ biến trên mạng xã hội và kênh online. Thuốc được "xách tay" (nhập khẩu không chính thức) từ Nga hoặc Trung Quốc, vỏ màu xanh hoặc đỏ, chữ Trung Quốc hoặc Nga, nên người mua hay gọi "thuốc xanh" "thuốc đỏ".
Dược sĩ Hà Quang Tuyến, Trưởng Khoa Dược, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội cho biết gần đây liên tục nhận được nhiều cuộc gọi nhờ tư vấn về thuốc điều trị Covid-19 "xách tay" từ Nga, Trung Quốc. Các loại thuốc này được người bán quảng cáo "ít tác dụng phụ, uống êm ái cho người cao tuổi, uống sớm phòng ngừa yếu tố hậu Covid". Câu hỏi dược sĩ Tuyến thường gặp gồm: "đây là thuốc gì", "tác dụng như thế nào", "có nên mua hang không", "mua thuốc xanh hay thuốc đỏ"...
Theo khảo sát VnExpress, các loại thuốc này được rao bán trực tiếp trên các hội nhóm, trang cá nhân trên mạng xã hội... nên người dân dễ tiếp cận và tìm mua, giá nào cũng có, ship tận nơi theo yêu cầu. Hiện giá thuốc bị đẩy lên gấp 3-4 lần, thường xuyên cháy hàng trong bối cảnh ca nhiễm tăng nhanh, nhiều F0 điều trị tại nhà.
Dược sĩ Tuyến cho biết "thuốc xanh, thuốc đỏ" Arbidol (Umifenovir) được thử nghiệm trên bệnh nhân Covid-19 ở Trung Quốc ngay giai đoạn đầu bùng phát dịch, tuy nhiên kết quả về hiệu quả của thuốc là không đồng nhất giữa các nghiên cứu. Thử nghiệm tiền lâm sàng cho thấy thuốc Arbidol có hoạt tính kháng virus đối với một số virus đường hô hấp ở người như virus cúm A, B, C, adenovirus, rhinovirus...
"Nhiều nghiên cứu lâm sàng thuốc đã tạm dừng do hiệu quả không cao hoặc nguy cơ, tác dụng không mong muốn của thuốc lớn hơn nhiều so với hiệu quả", dược sĩ nói.
Ngoài ra, theo dược sĩ Tuyến, thuốc kháng virus có chỉ định trên một số đối tượng bệnh nhân Covid-19 nhất định. Do vậy người dùng các thuốc này cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ. Thuốc cũng có nhiều chống chỉ định, đòi hỏi người dùng phải tuân thủ hướng dẫn sử dụng và giám sát tác dụng phụ.
Thuốc là một mặt hàng đặc biệt liên quan đến sức khỏe của con người, cả trước mắt và lâu dài, quy trình cấp phép thuốc rất chặt chẽ. Những loại thuốc "xách tay" nói trên chưa được Bộ Y tế cấp phép. Vì vậy, dược sĩ cho rằng sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc, chất lượng, vừa sai về mặt pháp lý do thuốc không được cấp phép lưu hành, vừa nguy hại tới tính mạng khi dùng không đúng chỉ định, vừa tạo cơ hội cho người bán trục lợi cá nhân.
Sử dụng thuốc điều trị Covid Liên hoa Thanh ôn- cảnh báo có chất gây nghiện
Một loại thuốc khác đang được nhiều người, nhất là ở miền Bắc, truyền nhau sử dụng điều trị Covid là Liên hoa Thanh ôn. Tuy nhiên Liên hoa Thanh ôn đang bị nhiều nước cảnh báo là có chất gây nghiện, nguy hiểm cho người dùng điều trị Covid. Thuốc này cũng không được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đưa vào danh sách thuốc dành cho bệnh nhân Covid-19.
Theo dược sĩ, Liên hoa Thanh ôn phổ biến trong đợt bùng phát SARS năm 2003, được Trung Quốc sử dụng như một loại thuốc không kê đơn điều trị cảm lạnh. Thuốc chứa các thảo dược như cây kim ngân, hoa kim ngân Nhật Bản, cây ma hoàng và rễ thông. Thuốc được cho là có tác dụng giải độc phổi và thanh nhiệt, người dân Trung Quốc truyền nhau như một phương pháp điều trị Covid-19 khi Omicron lây lan nhanh.
Hui Yang, phó giáo sư y học dự phòng và y học đa khoa tại Đại học Monash, Australia, cho biết trên ABC News, rằng Liên hoa Thanh ôn được Cục Quản lý Sản phẩm Y tế Quốc gia Trung Quốc phê duyệt để điều trị người nhiễm virus họ corona có triệu chứng nhẹ như ho, sốt và mệt mỏi.
Tuy nhiên, Cơ quan Quản lý Dược phẩm Australia (TGA) mới đây thông báo không cấp phép lưu hành Liên hoa Thanh ôn bởi nó chứa ma hoàng, thành phần chính tạo ra methamphetamine (chất gây nghiện tổng hợp). Người phát ngôn của TGA cho biết: "Cây ma hoàng có thể gây ra những rủi ro nghiêm trọng đối với bệnh nhân, bao gồm nhiễm độc tim, tổn thương mắt không thể phục hồi và suy giảm lượng đường trong máu".
Theo TGA, Trung Quốc cho phép sử dụng ma hoàng để điều trị các bệnh như cảm lạnh và hen suyễn. Song, người bệnh cần được bác sĩ có trình độ về y học cổ truyền theo dõi chặt chẽ. "Cây ma hoàng không được chấp nhận như loại thuốc điều trị Covid-19 và không nên sử dụng thuốc này trị Covid", TGA khuyến cáo.
Giới chức Singapore hồi cuối năm 2021 cũng cảnh báo về việc sử dụng Liên hoa Thanh ôn chữa Covid-19. Cơ quan Khoa học Y tế (HSA) cho biết thuốc không được cấp phép điều trị người nhiễm nCoV.
Một số sản phẩm Liên hoa Thanh ôn nằm trong nhóm thuốc độc quyền của Trung Quốc tại Singapore, giúp giảm triệu chứng cảm cúm. "HSA phê duyệt chúng dựa trên công dụng ghi nhận từ các thành phần, song đến nay chưa có bất cứ bằng chứng lâm sàng nào cho thấy thuốc có thể ngăn ngừa hoặc điều trị Covid-19", CNA trích dẫn HSA.
Theo HSA, các thuốc thảo dược trị cảm lạnh thông thường và cảm cúm chỉ nên sử dụng để làm giảm các triệu chứng như nhức đầu, sổ mũi, ngạt mũi, đau họng và ho.
Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) từng cảnh báo một số công ty dược phẩm đã quảng cáo sai lệch về Liên hoa Thanh ôn rằng chúng có thể giảm thiểu, ngăn ngừa, điều trị Covid-19.
Tại Việt Nam, Bộ Y tế chưa có cảnh báo nào về thuốc Liên hoa Thanh ôn, còn với Arbidol và Areplivir, thuốc chưa được cấp phép lưu hành, nhập khẩu chính thức. Thuốc bán trên mạng, nhóm diễn đàn đều là hàng trôi nổi, không rõ nguồn gốc, chất lượng và được "cam kết điều trị bằng miệng"...
Ngăn chặn hoạt động mua bán thuốc điều trị Covid-19
Trong văn bản mới nhất của Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế gửi Sở Y tế các tỉnh, thành tiếp tục yêu cầu các địa phương tăng cường kiểm tra nhằm phát hiện, ngăn chặn các hoạt động mua, bán thuốc điều trị Covid-19 tại các địa điểm kinh doanh không được cấp phép hoặc trên các nền tảng mạng xã hội.
Tăng cường kiểm tra nhằm phát hiện, ngăn chặn các hoạt động mua, bán thuốc điều trị Covid-19 trên các nền tảng mạng xã hội. Cục Quản lý Dược vừa có văn bản gửi Sở Y tế các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc tăng cường kiểm tra việc mua bán thuốc điều trị Covid-19.
Theo Cục Quản lý Dược, thuốc kháng virus điều trị Covid-19 nói chung và thuốc Molnupiravir nói riêng là các thuốc khi sử dụng phải tuân thủ theo đúng hướng dẫn của cán bộ y tế để đảm bảo an toàn, hiệu quả cho người sử dụng.
Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua có hiện tượng nhiều cá nhân rao bán thuốc Molnupiravir trên các nền tảng mạng xã hội như phản ánh trên một số phương tiện thông tin đại chúng. Hiện tượng mua bán thuốc điều trị Covid-19 không được kiểm soát nêu trên dẫn đến nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh và hiệu quả điều trị...
Để bảo đảm an toàn cho người sử dụng, thực hiện nghiêm Luật dược 2016 và chấn chỉnh tình trạng vi phạm pháp luật trong kinh doanh thuốc điều trị Covid-19, Cục Quản lý Dược đề nghị Sở Y tế các địa phương chủ động, khẩn trương triển khai, phối hợp triển khai thực hiện các nội dung chỉ đạo của Bộ Y tế tại Công văn số 976/BYT-QLD về việc tăng cường các biện pháp quản lý đối với việc mua, bán, sử dụng thuốc điều trị Covid-19.
Đồng thời tham mưu cấp có thẩm quyền, phối hợp với các cơ quan chức năng trên địa bàn tỉnh, thành phố như Ban chỉ đạo 389, Quản lý thị trường, Công an tỉnh, thành phố và các cơ quan chức năng khác tăng cường kiểm tra nhằm phát hiện, ngăn chặn các hoạt động mua, bán thuốc điều trị Covid-19 tại các địa điểm kinh doanh không được cấp phép theo quy định hoặc trên các nền tảng mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến khác, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vi phạm.
Trường hợp phát hiện các hành vi vi phạm có dấu hiệu hình sự thì kịp thời lập hồ sơ chuyển sang cơ quan Công an để xử lý theo quy định.
Cục Quản lý Dược cũng nêu rõ: Kết quả kiểm tra, xác minh, xử lý các trường hợp vi phạm (nếu có), đề nghị Sở Y tế các địa phương thông tin cho báo chí theo thẩm quyền và báo cáo về Cục Quản lý Dược.
Trước đó, tại Công văn số 976/BYT-QLD, Bộ Y tế đề nghị các tỉnh/thành chỉ đạo Sở Y tế chủ trì phối hợp với các cơ quan có liên quan tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn, phổ biến cho các cơ sở y tế, cơ sở kinh doanh dược và người dân về việc mua, bán, sử dụng thuốc điều trị Covid-19 đúng quy định.
Ngoài việc tăng cường tập huấn cho các cơ sở y tế, cơ sở kinh doanh dược trên địa bản các quy định về kê đơn, bán thuốc theo quy định, Bộ Y tế đề nghị chỉ đạo hệ thống kiểm nghiệm tăng cường lấy mẫu để giám sát chất lượng thuốc, phát hiện thuốc không đạt chất lượng, không có nguồn gốc xuất xứ và xử lý nghiêm theo quy định; báo cáo kết quả về Bộ Y tế (Cục Quản lý Dược).
Bộ Y tế đề nghị các tỉnh/thành chỉ đạo các cơ quan chức năng, quản lý thị trường tăng cường thanh tra, kiểm tra nhằm phát hiện và ngăn chặn các hoạt động mua, bán thuốc điều trị Covid-199 không rõ nguồn gốc, xuất xứ, thuốc giả, thuốc nhập lậu; mua bán thuốc không đúng quy định về bán thuốc. Tăng cường thanh tra, kiểm tra việc niêm yết giá bán và bán thuốc đúng giá niêm yết. Trường hợp phát hiện các hành vi vi phạm có dấu hiệu hình sự thì kịp thời lập hồ sơ chuyển sang cơ quan Công an để xử lý theo quy định.