Ngày 31/3 vừa qua, Công an TP Hà Nội vừa triệt phá một đường dây mua bán trái phép chất ma túy ngay tại bệnh viên tâm thần TW 1. Điều đáng chú ý là đối tượng cầm đầu đường dây này là một bệnh nhân đang điều trị bệnh tâm thần tại bệnh viện này. Câu hỏi được nhiều người đặt ra là với tình trạng như trên, liệu đối tượng này có phải chịu trách nhiệm hình sự đối với hành vi phạm tội của mình?
Dưới góc độ pháp lý, mà cụ thể là theo quy định của Bộ luật hình sự 2015 thì việc mắc bệnh tâm thần, một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình là một trong các trường hợp được loại trừ trách nhiệm hình sự. Điều 21 Bộ luật này qui định:
Điều 21. Tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự
Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh tâm thần, một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự.
Như vậy theo qui định trên thì một người được coi là không có năng lực trách nhiệm hình sự khi thỏa mãn: Phải mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh khác làm rối loạn hoạt động tâm thần; Không có khả năng nhận thức được ý nghĩa xã hội của hành vi; hoặc tuy có khả năng nhận thức hành vi nhưng không có năng lực điều khiển hành vi đó.
Bệnh tâm thần được chia thành nhiều mức độ khác nhau. Trường hợp không truy cứu trách nhiệm hình sự là khi tại thời điểm người thực hiện hành vi do mắc bệnh về tâm thần dẫn đến không thể nhận thức và kiểm soát, làm chủ hành vi. Tuy nhiên thực tế cho thấy nhiều trường hợp bị bệnh tâm thần nhưng khi thực hiện hành vi phạm tội thì họ không phát bệnh, tức là vẫn làm chủ được hành vi của mình và nếu chứng minh được tại thời điểm phạm tội đối tượng tỉnh táo và làm chủ được hành vi của mình thì vẫn truy cứu trách nhiệm hình sự như bình thường.
Trong trường hợp này, hành vi mà đối tượng thực hiện là tổ chức sử dụng và buôn bán ma túy, vốn là hành vi đòi hỏi sự tính toán và sắp đặt cẩn thận nên rất khó có thể thực hiện trong trạng thái không kiểm soát được hành vi. Do đó, để thực hiện việc truy cứu trách nhiệm hình sự một cách đúng đắn trong trường hợp này, các cơ quan tiến hành tố tụng cần thực hiện biện pháp giám định tâm thần và các biện pháp nghiệp vụ khác để làm rõ tình trạng tâm thần của đối tượng khi thực hiện hành vi phạm tội.
Duy Bùi/SHTT