Giải pháp nào cho những dự án “treo”?

Ách tắc ở khâu giải phóng mặt bằng là một trong những vấn đề nan giải khiến nhiều dự án ì ạch, thậm chí đội vốn, gây khó cho nhà đầu tư. Những bê bối xoay quanh việc GPMB tại dự án Khu đô thị mới Thịnh Liệt (quận Hoàng Mai, Hà Nội) hiện nay lại tiếp tục khiến người dân điêu đứng, đi không đành, ở cũng không xong.

Nằm trong danh sách những dự án ôm “đất vàng” bỏ hoang gây lãng phí, ảnh hưởng tới đời sống người dân, dự án Khu đô thị mới Thịnh Liệt từng được kỳ vọng là môi trường sống lý tưởng cho người dân với quy mô hơn 35ha. Dự án này được UBND TP.Hà Nội phê duyệt thu hồi 351.618m2 đất thuộc các phường Thịnh Liệt, Hoàng Văn Thụ, Tương Mai (quận Hoàng Mai, TP.Hà Nội) từ tháng 8/2004 và dự kiến hoàn thành vào năm 2011. Tuy nhiên cho đến hiện nay, dự án vẫn giậm chân tại chỗ, ách tắc ở khâu GPMB gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người dân.

Bà Nguyễn Thị Hảo (người dân sống tại Dự án khu đô thị mới Thịnh Liệt) là một minh chứng. “Dự án Khu đô thị mới Thịnh Liệt không triển khai, người dân phải sống chung với rác thải hôi thối, ăn uống mất vệ sinh gây ảnh hưởng đến sức khỏe, an ninh không đảm bảo, nhiều người không chịu được đã phải chuyển đi rồi”, bà Hảo chia sẻ.

Cùng chung nỗi bức xúc, anh Nguyễn Văn Tôn (người dân sinh sống cạnh Dự án khu đô thị mới Thịnh Liệt) giãi bày: “Chúng tôi khổ sở vì môi trường xung quanh bị ô nhiễm, đường đi xuống cấp, hệ thống cơ sở hạ tầng không đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt”.

Ái ngại vì đến vừa rồi chính quyền mới có động thái giải quyết những kiến nghị của người dân, bà Nguyên Thị Tâm (người dân tại Dự án khu đô thị mới Thịnh Liệt) xót xa: “Nhiều người đứng lên đấu tranh giữ đất đến nay đã mất rồi, mãi đến vừa rồi cơ quan chức năng mới đến kê khai, phòng địa chính thành phố vào đo đất, mong là được bình yên”.

Theo ghi nhận của PV, hầu hết người dân nằm trong khu vực đất dự án đều sẵn sàng bàn giao đất, ủng hộ thi công nhưng việc chậm giải phóng mặt bằng, không thống nhất giá đền bù cũng như bất cập trong bố trí tái định cư lại khiến họ vô cùng quan ngại và bức xúc. Được biết, mặc dù chủ đầu tư (CĐT) dự án cũng đã sẵn sàng nguồn lực để phối hợp với chính quyền đẩy nhanh quá trình đô thị hoá, giải cứu dự án “treo” có tuổi thọ hàng chục năm này nhưng cuối cùng vẫn bị mắc kẹt ở khâu GPMB, không thể thi công.

Nguồn cơn bê bối

Tắc nghẽn ở khâu GPMB khiến CĐT lao đao, doanh nghiệp bất động sản bị chôn vốn, dự án đình trệ, người dân bỏ đất hoang hóa, nhà nước thất thu các khoản tiền sử dụng đất, thuê đất...

Trao đổi về vấn đề này, GS.Đặng Hùng Võ - nguyên Thứ trưởng bộ Xây dựng - bày tỏ: “Việc giải phóng mặt bằng các dự án vẫn là chuyện kém nhất. Một trong hai lý do chính khiến xảy ra tình trạng chậm giải ngân đầu tư công vừa rồi là chậm bàn giao mặt bằng. Chúng ta làm chuyện giải phóng mặt bằng chưa tốt, nhiều dự án ở dạng giải tỏa treo (có nghĩa là từ khi bắt đầu giải phóng mặt bằng đến 3 - 4 năm chưa chắc đã xong). Có những dự án mãi “giậm chân tại chỗ”, không tiến triển được khiến người dân bị thu hồi đất bức xúc, áp lực, CĐT cũng không nhận được đất vì phải đủ đất mới triển khai được. Từ đó mới dẫn đến tình trạng đất không được sử dụng, các bên đều phải gác hết công việc lại.

Lý giải về những thiệt hại khi công tác GPMB gặp trục trặc, ĐBQH Dương Trung Quốc phân tích: “GPMB không đúng thời hạn sẽ khiến tiến độ của các dự án bị chậm trễ, các công trình không sử dụng được, vốn đọng kéo dài khiến tiền lãi bị đội lên rất nhiều, có những dự án phải đền bù gấp đôi, gấp ba lần dự tính. Trong vấn đề này, CĐT sẽ là người nắm rõ nhất những thiệt hại, vì vậy, cần phải trao trách nhiệm lớn hơn cho CĐT để họ có thể tính ra ngay hiệu quả kinh tế. Tất nhiên, chúng ta cũng cần có những khung pháp lý để kiểm soát những trường hợp tiêu cực”.

Bày tỏ sự lo lắng trước thực trạng trên, ĐBQH Dương Trung Quốc quan ngại: “Cần phải lưu ý tính toán cho mục tiêu cuối cùng, làm sao cho dự án được thực hiện đúng quy định và tiến độ. Bài toán cuối cùng là bài toán dương chứ không phải chúng ta giữ những nguyên tắc đó rồi lại thành bài toán âm”.

“Nếu như chúng ta nhìn nhận vấn đề đền bù cho dân cũng là chia sẻ những lợi ích đó cho người dân thì dù phí đền bù có nhiều hơn một chút cũng vẫn nhỏ hơn rất nhiều so với tổn hại khi tiến độ của các công trình bị kéo dài. Cho nên, tính toán của chúng ta tưởng rất kinh tế nhưng thực ra là rất phi kinh tế.

Chưa kể đến việc các dự án khi không GPMB đúng thời hạn sẽ ảnh hưởng đến tiến độ thi công, dẫn tới các công trình không sử dụng được, nguồn vốn bị đọng lại kéo dài, lãi do việc chậm trễ bị đội lên rất nhiều. Trong đó, có những dự án phải đền bù vượt lên rất nhiều, thậm chí gấp đôi, gấp ba lần dự tính, đó là lý do để chủ đầu tư tính toán với Nhà nước vì đây là vấn đề phải đối mặt với người dân. Vì vậy, tôi cho rằng cần phải trao trách nhiệm lớn hơn cho các chủ đầu tư để họ có thể tính ra ngay hiệu quả kinh tế, tất nhiên, chúng ta vẫn cần phải có những khung pháp lý để kiểm soát những trường hợp tiêu cực”, ĐBQH Dương Trung Quốc cho hay.

Về lý thuyết, đền bù sẽ làm cho đời sống người dân được cải thiện tốt hơn nhưng thực tế có phải như vậy? Khi mắc lại ở khâu GPMB thì cả CĐT và người dân trong vùng quy hoạch đều rơi vào cảnh khốn đốn, người vỡ bài toán kinh tế, người “án binh bất động” vì suy cho cùng cũng không còn đường lui. Bày tỏ sự lo lắng trước thực trạng trên, ĐBQH Dương Trung Quốc quan ngại: “Cần phải lưu ý tính toán cho mục tiêu cuối cùng, làm sao cho dự án được thực hiện đúng quy định và tiến độ. Bài toán cuối cùng là bài toán dương chứ không phải chúng ta giữ những nguyên tắc đó rồi lại thành bài toán âm”.