Đây là nhận định của Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản Trần Đình Luân tại Diễn đàn quốc gia “Quản lý Rác thải nhựa đại dương: hướng tới phát triển thủy sản bền vững” tại Hà Nội ngày 23/12/2021.
Diễn đàn do Tổng cục Thủy sản, Bộ nông nghiệp và Phát triển Nông thôn phối hợp cùng Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) và Tổ chức Quốc tế về bảo vệ Thiên nhiên (WWF-Việt Nam) tổ chức theo hình thức trực tuyến.
Tiên phong, chủ động quản lý rác thải nhựa trên biển
Ô nhiễm rác thải nhựa trên biển là một trong những vấn đề môi trường được sự quan tâm hiện nay trên phạm vi toàn cầu và tại mỗi quốc gia. rác thải nhựa đang gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe các sinh vật biển, dự tính đến 2050, khoảng 99% loài chim biển sẽ ăn nhựa, rác thải nhựa sẽ gây hại cho hơn 600 loài động vật biển và 15% trong số đó gặp nguy hiểm do mắc vào rác thải nhựa hoặc bị ảnh hưởng đến đường tiêu hóa. Điều này đang gây ra những tác động tiêu cực đến chuỗi thức ăn, sức khỏe hệ sinh thái và sinh kế của cộng đồng ven biển.
Bà Nguyễn Thị Phương Dung- Vụ Khoa học Công nghệ và hợp tác quốc tế (Tổng cục Thủy sản) cho biết, ngành Thủy sản tiên phong, chủ động, đóng vai trò quan trọng trong giảm thiểu rác thải nhựa đại dương và bảo vệ môi trường biển.
Theo bà Phương Dung, việc giảm thiểu rác thải nhựa trong sản xuất ngành thủy sản cần theo tiếp cận từ đầu nguồn tới đại dương, bởi, lượng rác thải nhựa ở đại dương có đến 80% là xuất phát từ đầu nguồn trên đất liền, từ các con suối, sông rồi đổ ra biển. Do vậy, cần nâng cao ý thức, trách nhiệm xã hội của cộng đồng tại các địa phương, kể cả các địa phương nằm sâu trong đất liền, ngư dân, các doanh nghiệp về rác thải nhựa, góp phần thực hiện mục tiêu giảm thiểu rác thải nhựa trên biển.
Nghị quyết 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Chính phủ Việt Nam đã đưa ra Chiến lược Phát triển Bền vững Kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Ngày 4/12/2019, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1746/QĐ-TTg về Kế hoạch Hành động Quốc gia về Quản lý Rác thải nhựa đại dương đến năm 2030.
Theo đó, Bộ NN&PTNT, Tổng cục Thủy sản cũng kêu gọi việc Chung tay hành động giải quyết vấn đề rác thải nhựa đại dương qua các chỉ thị, văn bản.
Với ngành thủy sản, trong giai đoạn 2021-2025, ngành sẽ chú trọng nâng cao nhận thức của các bên liên quan về việc giảm thiểu rác thải nhựa trong ngành thủy sản; Giảm thiểu sử dụng loại vật tư, dụng cụ chuyên dùng bằng nhựa dùng một lần; Nâng cao tỷ lệ thu gom, phân loại, tái sử dụng, xử lý rác thải nhựa từ các hoạt động sản xuất thủy sản; 100% khu bảo tồn biển xây dựng kế hoạch giám sát và tổ chức thu gom, phân loại rác thải nhựa; đặc biệt là Xây dựng cơ sở dữ liệu về rác thải nhựa đại dương ngành Thủy sản;
Hướng tới phát triển thủy sản bền vững
Theo bà Nguyễn Thị Phương Dung, vấn đề quan trọng trong quản lý rác thải nhựa đại dương là phải nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm và thay đổi thói quen của cộng đồng ngư dân và các bên có liên quan trong việc thu gom, phân loại rác thải từ nguồn, tái sử dụng, tái chế và từng bước thay thế sử dụng nhựa trong ngành thủy sản.
Tuy nhiên, theo bà Phương Dung, hiện vấn đề quản lý rác thải nhựa đang gặp nhiều khó khăn do Phương pháp đánh giá, kiểm kê rác thải nhựa chưa được chuẩn hóa, hướng dẫn; Thiếu các chuyên gia chuyên sâu trong lĩnh vực rác thải nhựa; Cơ sở dữ liệu về rác thải nhựa, dữ liệu nền chưa được thiết lập; Các dự án, nhiệm vụ ưu tiên mới bước đầu được triển khai; đặc biệt là nguồn kinh phí hạn chế.
Tại diễn đàn, đại diện lãnh đạo Sở NN&PTNT các địa phương đã chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn về tình hình triển khai Kế hoạch hành động quản lý rác thải nhựa. Đại diện tỉnh Quảng Ninh cho biết, là tỉnh có đường biển dài, với di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long đã được UNESCO ghi danh, tỉnh Quảng Ninh đã rất quan tâm đến việc quản lý rác thải nhựa đại dương. Quảng Ninh đã thực hiện thí điểm và phát triển các mô hình quản lý rác thải nhựa trong hoạt động sản xuất thủy sản; triển khai kiểm tra rác thải trên các tàu cá; Thúc đẩy hợp tác công tác công tư trong giảm thiểu rác thải nhựa tại địa phương; xây dựng một số cơ chế chính sách quản lý rác thải nhựa đại dương…
Còn Phó Tổng thư ký Hiệp hội nước mắm cho rằng, cần quan tâm đến xử lý rác thải nhựa tại nguồn. Chung tay trong quản lý rác thải nhựa đại dương, Hiệp hội nước mắm sẽ vận động các cơ sở sản xuất dùng chai thủy tinh thay cho chai nhựa, dùng những bao bì cói để đựng chai nước mắm thay cho túi nhựa... nhằm giảm thiểu đồ nhựa dùng một lần xả ra môi trường.
Theo Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản Trần Đình Luân, là một ngành sản xuất sử dụng vật liệu nhựa, tạo ra rác thải nhựa, nhưng ngành thủy sản cũng là lĩnh vực chịu tác động bất lợi từ rác thải nhựa của các lĩnh vực sản xuất khác và sinh hoạt khi các hoạt động này không được quản trị tốt “trăm sông đều đổ ra biển”.
Để bảo vệ môi trường biển, quản trị tốt rác thải nhựa đại dương, giảm thiểu rác thải nhựa trong sản xuất ngành thủy sản, cần từng bước quản lý rác thải nhựa đại dương theo tiếp cận từ đầu nguồn tới đại dương, kinh tế tuần hoàn và phát triển kinh tế xanh; nâng cao ý thức, trách nhiệm xã hội của cộng đồng nông, ngư dân, các doanh nghiệp về rác thải nhựa. Đặc biệt, hàng triệu ngư dân ngày đêm bám biển sẽ là lực lường nòng cốt trong việc thu gom, giảm thiểu rác thải đại dương- Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản nhấn mạnh.
Với việc sớm ban hành Kế hoạch hành động, ngành thủy sản được xem là một trong những ngành tiên phong, tạo được nền tảng cho các bên liên quan tham gia cùng hướng tới một mục tiêu chung. Đây là bước tiến quan trọng đánh dấu nỗ lực và sự chủ động của ngành thủy sản nhằm đưa ra các biện pháp quản lý rác thải nhựa, góp phần giảm ô nhiễm nhựa tại Việt Nam.